W dobie rosnącego kursu franka szwajcarskiego kredytobiorcy pozywający banki o unieważnienie umów kredytów waloryzowanych do CHF coraz częściej zastanawiają się nad możliwością wstrzymania obowiązku płatności rat kredytu na czas trwania procesu. W najnowszym orzecznictwie sądy niejednokrotnie uwzględniają wnioski powodów w trybie zabezpieczenia roszczenia.

W pierwszej kolejności, odnosząc się do istoty postępowania zabezpieczającego, należy zwrócić uwagę, że w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd strony lub uczestnicy mogą żądać udzielenia zabezpieczenia (art. 730 k.p.c.). Dla uzyskania zabezpieczenia wymagane jest uprawdopodobnienie roszczenia oraz istnienia interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia (art. 730 1 § 1 i 2 k.p.c.).

Uprawdopodobnienie roszczenia o ustalenie nieważności polega wykazaniu, iż umowa kredytu zawiera klauzule abuzywne, co winno skutkować nieważnością całej Umowy, jako niemożliwej do wykonania. W tego typu sprawach przyjmuje się, że mechanizm ustalania przez bank kursów waluty z odwołaniem do Tabeli Kursów, w istocie pozostawiający bankowi swobodę kształtowania wysokości zobowiązania, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta. Tym samym klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści i przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną banku w kwestii bardzo istotnej dla konsumenta tj. dotyczącej kosztów kredytu, jest klauzulą niedozwoloną. Przy tym uprawdopodobnienia wymaga również roszczenie o zasądzenie świadczenia nienależnego , co następuje najczęściej przy pomocy dokumentów wytworzonych przez bank takich jak np. zaświadczenie w przedmiocie spłat kredytu, czy też w przedmiocie poniesionych kosztów kredytu.

Jeśli chodzi o drugą przesłankę udzielenia zabezpieczenia roszczenia, tj. interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia, w świetle art. 7301 § 2 k.p.c. istnieje on, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania.

W sprawach frankowych kredytobiorca posiada interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia roszczenia, mając na względzie, że zawarta pomiędzy stronami umowa kredytowa wygenerowała długoterminowy stosunek prawny, który nie został najczęściej w całości wykonany. Zatem uwzględnienie roszczeń kredytobiorcy o zwrot należności spełnionych dotychczas na rzecz banku nie będzie regulowało w sposób definitywny wzajemnych relacji stron. Stwierdzenie nieważności umowy przesądza nie tylko o możliwości domagania się zwrotu już spełnionych świadczeń, ale rozstrzyga również w sposób ostateczny o braku obowiązku spełniania na rzecz banku świadczeń w przyszłości, a więc o zezwoleniu na zaprzestanie spłaty kolejnych rat kredytu – tym bardziej, że najczęściej raty są cały czas spłacane w obawie przed wypowiedzeniem umowy kredytu.

Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia może zachodzić ze względu na ryzyko niewypłacalności banku wobec wielości spraw o unieważnienie umów waloryzowanych do waluty obcej . Należy bowiem zwrócić uwagę, że  ryzyka i koszty, na które został narażony sektor bankowy w związku z upadkiem umów kredytowych waloryzowanych do CHF sprawiają, iż istnieje ryzyko, że skala obecnego zjawiska, w obliczu kierowanych roszczeń w sprawach frankowych, może spowodować całkowitą niewypłacalność banku. Rozwój wydarzeń w przyszłości wobec mnogości tzw. spraw frankowych może być niekorzystny dla banku i doprowadzić do niemożności zaspokojenia roszczeń kredytobiorcy w przyszłości. 

Ponadto, patrząc na cały sektor bankowy należy stwierdzić, że banki już w chwili obecnej pono­szą bardzo istotne koszty oraz negatywne konsekwencje związane z kredytami walutowymi, w tym z unieważnieniem umów frankowych. Jako przykłady w literaturze wskazuje się:

• przerzucenie całości ryzyka walutowego na bank w wyniku upadku umowy;
• uznanie portfeli kredytów frankowych za istotne ryzyko dla polskiego sektora bankowego;
• zawiązywanie dodatkowych wysokich rezerw na portfele kredytów frankowych przez banki;
• sankcje nakładane przez Prezesa UOKiK.

Najwyższa szansa na udzielenie przez sąd zabezpieczenia roszczenia zachodzi w przypadku banków mających problemy finansowe, bowiem w takim przypadku może zachodzić realna szansa, iż wykonanie orzeczenia w przyszłości będzie utrudnione bądź niemożliwe. Jako przykład można wskazać Getin Noble Bank S.A , który jest w trakcie realizacji planu naprawczego. 

Odnosząc się do sposobu zabezpieczenia należy wskazać, że następuje ono poprzez unormowanie praw i obowiązków stron postępowania na czas jego trwania ( art. 755 k.p.c.), co następuje najczęściej poprzez: wstrzymanie o spłaty rat kredytu, czy też zakazanie bankowi wypowiedzenia umowy kredytu.

Stanowisko co do możliwości zabezpieczenia roszczenia zajmowały ostatnio:

• Sąd Okręgowy w Warszawie w postanowieniu z dnia 06.08.2019 r. (XXV C 355/18, opubl. LEX nr 2776447), z dnia 20.12.2019 r. (XXV C 1215/18, opubl. LEX nr 2765036), czy też z dnia 16.04.2020 r. (I C 606/20, niepubl.) 
• Sąd Okręgowy we Wrocławiu w postanowieniu z dnia 09.04.2020 r. (XII C 174/20, niepubl.), z dnia 17.04.2020 r. (XII C 592/18, niepubl.), czy też z dnia 06.05.2020 r. (XII C 988/19, niepubl.) 
• Sąd Okręgowy w Poznaniu w postanowieniu  z dnia 10.01.2020 r.  (XVIII C 2186/19, niepubl.) 
• Sąd Okręgowy w Gliwicach w postanowieniu z dnia 18.02.2020 r. (I C 70/20, niepubl.) 

Podsumowując powyższe rozważania należy wskazać, że instytucja zabezpieczenia roszczenia w sprawach frankowych może stanowić istotne ułatwienie dla kredytobiorców w dobie wzrostu kursu waluty. Przy tym, sądy powszechne coraz częściej przychylają się do argumentacji kredytobiorców i uwzględniają tego typu wnioski. Warto więc skorzystać z profesjonalnej pomocy prawnej celem należytego przygotowania wniosku o zabezpieczenie roszczenia.

Autor: Miłosz Filip, radca prawny.