Dnia 24 marca 1920 roku, a więc ponad 103 lata temu, Sejm uchwalił Ustawę o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców. Dziś ten akt prawny nie wygląda tak jak pierwotnie, zachowana jednak została zasada, że cudzoziemiec potrzebuje zezwolenia na nabycie nieruchomości w Polsce. O wyjątkach od tej zasady oraz o procedurze uzyskania takiego zezwolenia przeczytasz w niniejszym tekście.

Cudzoziemcami, którzy muszą uzyskać stosowne zezwolenie na nabycie nieruchomości, są osoby fizyczne nieposiadające polskiego obywatelstwa, a także osoby prawne mające siedzibę za granicą. Są nimi też nieposiadające osobowości prawnej spółki osób fizycznych lub osób prawnych, mające siedzibę za granicą, utworzone zgodnie z ustawodawstwem państw obcych, jak również osoby prawne i spółki handlowe nieposiadające osobowości prawnej mające siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, kontrolowane bezpośrednio lub pośrednio przez cudzoziemców w rozumieniu przedmiotowej ustawy. Co jednak istotne, o zezwolenie nie muszą ubiegać się cudzoziemcy będący obywatelami lub przedsiębiorcami państw - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym albo Konfederacji Szwajcarskiej poza kilkom wyjątkami wskazanymi w ustawie.

Zezwolenie wydawane jest przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych (według aktualnego stanu prawnego jest to Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji), jeżeli sprzeciwu nie wniesie Minister Obrony Narodowej, a w przypadku nieruchomości rolnych, jeżeli sprzeciwu również nie wniesie Minister właściwy do spraw rozwoju wsi. Dokument wydawany jest na wniosek zainteresowanego, jeżeli nie spowoduje to zagrożenia obronności, bezpieczeństwa państwa lub porządku publicznego oraz jeżeli wykaże on okoliczności potwierdzające jego więzi z Rzecząpospolitą Polską. Dla przykładu wskazać można, iż okolicznościami potwierdzającymi więź może być zezwolenie na pobyt stały lub zawarcie związku małżeńskiego z obywatelem Rzeczypospolitej Polskiej. Ponadto, wniosek powinien zawierać oznaczenie wnioskodawcy i jego statusu prawnego, oznaczenie nabywanej nieruchomości, oznaczenie zbywcy, określenie formy prawnej nabycia nieruchomości oraz informację o celu i możliwości nabycia nieruchomości, w szczególności wykazanie posiadania i źródła środków na nabycie nieruchomości.

Nie zawsze jednak konieczne będzie uzyskanie przez cudzoziemca zezwolenia. O ile nieruchomość nie jest położona w strefie nadgranicznej, a w przypadku nieruchomości rolnej jej powierzchnia nie przekracza 1 ha, ustawa zawiera szeroki katalog rodzajów nieruchomości, które cudzoziemcy mogą nabywać swobodnie bez uzyskania zezwolenia. Są to:

·       nabycie samodzielnego lokalu mieszkalnego w rozumieniu ustawy z dnia 24 czerwca 1994 roku o własności lokali;

·       nabycie samodzielnego lokalu użytkowego o przeznaczeniu garażowym lub udziału w takim lokalu, jeżeli jest to związane z zaspokojeniem potrzeb mieszkaniowych nabywcy lub właściciela nieruchomości lub samodzielnego lokalu mieszkalnego;

·       nabycie nieruchomości przez cudzoziemca zamieszkującego w Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej 5 lat od udzielenia mu zezwolenia na pobyt stały lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej;

·       nabycie przez cudzoziemca będącego małżonkiem obywatela polskiego i zamieszkującego w Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej 2 lata od udzielenia mu zezwolenia na pobyt stały lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej nieruchomości, które w wyniku nabycia stanowić będą wspólność ustawową małżonków;

·       nabycie przez cudzoziemca nieruchomości, jeżeli w dniu nabycia jest uprawniony do dziedziczenia ustawowego w rozumieniu prawa polskiego po zbywcy nieruchomości, a zbywca nieruchomości jest jej właścicielem lub wieczystym użytkownikiem co najmniej 5 lat;

·       nabycie przez osobę prawną lub spółkę handlową nieposiadającą osobowości prawnej, a mającą siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, kontrolowaną bezpośrednio lub pośrednio przez cudzoziemców w rozumieniu przedmiotowej ustawy, na jego cele statutowe, nieruchomości niezabudowanych, których łączna powierzchnia w całym kraju nie przekracza 0,4 ha na obszarze miast;

·       nabycie nieruchomości przez cudzoziemca, będącego bankiem i jednocześnie wierzycielem hipotecznym, w trybie przejęcia nieruchomości na własność w wyniku bezskutecznej licytacji w postępowaniu egzekucyjnym;

·       nabycie lub objęcie przez bank będący osobą prawną a mającą siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, kontrolowaną bezpośrednio lub pośrednio przez cudzoziemców w rozumieniu przedmiotowej ustawy akcji lub udziałów w spółce handlowej z siedzibą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w związku z dochodzeniem przez ten bank roszczeń wynikających z dokonanych czynności bankowych. Dotyczy to jednak wyłącznie takiej spółki handlowej z siedzibą w Polsce, która jest właścicielem lub wieczystym użytkownikiem nieruchomości także położonych w Polsce.

Jeśli jednak cudzoziemiec lub nabywana przez niego nieruchomość nie spełnia wymogów pozwalających mu na nabycie nieruchomości bez zezwolenia, musi je uzyskać. Ustawa przewiduje bowiem silną sankcję za nabycie nieruchomości bez zezwolenia – taka transakcja będzie bowiem bezwzględnie nieważna.