Współczesny rynek transportowy charakteryzuje się rosnącą konkurencją, wysoką dynamiką zmian oraz presją na efektywność kosztową. Przedsiębiorstwa działające w tym sektorze muszą nie tylko inwestować we flotę, nowoczesne technologie i kwalifikacje pracowników, ale także skutecznie chronić informacje, które stanowią o ich przewadze rynkowej.
W praktyce oznacza to dbałość o tajemnicę przedsiębiorstwa – szeroko rozumiane know-how, obejmujące m.in. dane handlowe, operacyjne, logistyczne, finansowe czy technologiczne. O sile gospodarczej przedsiębiorstwa niekiedy decydują będące w jego dyspozycji informacje, które „od zawsze” stanowiły cenny element działalności rynkowej (E. Nowińska [w:] K. Szczepanowska-Kozłowska, E. Nowińska, Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2022, art. 11).
Z drugiej jednak strony, bieżąca działalność operacyjna wymaga udzielenia dostępu do takich danych niektórym pracownikom. Istnieje tym samym ryzyko, że taki pracownik (czy też zleceniobiorca) skopiuje część posiadanych informacji i wykorzysta je, czy to we własnej działalności, czy to przekazując je nowemu pracodawcy. Dla firmy transportowej mogą to być szczególnie wrażliwe informacje, takie jak: indywidualnie wynegocjowane stawki frachtu, bazy klientów, plany tras, harmonogramy dostaw, procedury minimalizujące koszty paliwa czy systemy zarządzania ładunkami. Utrata kontroli nad takimi danymi może oznaczać nie tylko straty finansowe, lecz także utratę reputacji i pozycji na rynku.
Co to właściwie jest tajemnica przedsiębiorstwa?
Zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U.2022.1233 t.j. z 9 czerwca 2022 r.; dalej „Ustawa”) przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, które jako całość lub w szczególnym zestawieniu i zbiorze ich elementów nie są powszechnie znane osobom zwykle zajmującym się tym rodzajem informacji albo nie są łatwo dostępne dla takich osób, o ile uprawniony do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi podjął, przy zachowaniu należytej staranności, działania w celu utrzymania ich w poufności.
Oznacza to, że przedsiębiorca musi podjąć wymierne środki dla ochrony informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa, aby móc skutecznie korzystać z prawnych środków ich ochrony. Takimi aktami staranności mogą być przede wszystkim dostosowane regulaminy zakładowe (regulamin pracy lub układ zbiorowy pracy), polityka ochrony informacji poufnych, indywidualnie zawierane umowy o zachowaniu poufności (NDA), czy klauzule NDA w umowach z kontrahentami. Co więcej, warto zadbać także o odpowiednie wyodrębnienie informacji poufnych lub ich oznaczenie (np. znakiem graficznym). W przypadku naruszenia, to na przedsiębiorcy będzie ciążył ciężar wykazania, że zabiegał on o ochronę konkretnych informacji, a osoba dopuszczająca się naruszenia była świadoma ich poufności (por. wyrok SN z 06.06.2003 r., IV CKN 211/01, wyrok SN z 03.10.2000 r., I CKN 304/00).
Co zrobić jeżeli do naruszenia poufności już doszło?
W zależności od charakteru relacji jaka łączy strony, odpowiedzialność za naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa może mieć inną postać. Inaczej względem przedsiębiorcy będzie odpowiadał pracownik, a inaczej zleceniobiorca (w tym także współpracownik na B2B), czy podmiot trzeci (np. nowy pracodawca).
Odpowiedzialność porządkowa (dyscyplinarna)
Zgodnie z art. 100 § 2 Kodeksu Pracy, do podstawowych obowiązków pracownika należą, m.in. przestrzeganie regulaminu pracy i ustalonego porządku pracy, dbanie o dobro zakładu pracy, a także zachowanie w tajemnicy informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Zgodnie z art. 52 § 1 pkt 1 Kodeksu Pracy ciężkie naruszenie przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych może stanowić podstawę rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. Możliwe będzie także dochodzenie odszkodowania, jednak odpowiedzialność pracownika jest ograniczona do trzykrotności miesięcznego wynagrodzenia, chyba że pracodawca wykaże, że czyn pracownika był zawiniony.
Odpowiedzialność cywilna
Inaczej niż pracownik odpowiadał będzie zleceniobiorca, czy samozatrudniony podwykonawca. W przypadku takich osób, zasadniczą podstawą odpowiedzialności będzie zawarta umowa, która za naruszenie obowiązków związanych z poufnością, czy tajemnicą przedsiębiorstwa może przewidywać kary umowne (art. 483 k.c.). Ponadto, zgodnie z art. 11 ust. 1 Ustawy, ujawnienie lub pozyskanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa stanowi czyn nieuczciwej konkurencji. Ustawa precyzuje, że wykorzystanie lub ujawnienie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa stanowi czyn nieuczciwej konkurencji, w szczególności gdy następuje bez zgody uprawnionego do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi i narusza obowiązek ograniczenia ich wykorzystywania lub ujawniania wynikający np. z czynności prawnej – umowy, albo gdy zostało dokonane przez osobę, która pozyskała te informacje, dokonując czynu nieuczciwej konkurencji.
Odpowiedzialność na tym gruncie można przypisać także podmiotowi, który wiedział lub przy zachowaniu należytej staranności mógł wiedzieć, że uzyskane informacje zostały pozyskane w takich okolicznościach (np. nowy pracodawca osoby, która ukradła bazę danych).
Odpowiedzialność karna
Zgodnie z art. 23 Ustawy kto, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi w stosunku do przedsiębiorcy, ujawnia innej osobie lub wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, jeżeli wyrządza to poważną szkodę przedsiębiorcy, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Tej samej karze podlega, kto, uzyskawszy bezprawnie informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, ujawnia ją innej osobie lub wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej.
