„Przywilej terapeutyczny” to pojęcie stosowane zarówno w prawie medycznym, jak i etyce lekarskiej, które odnosi się do prawa lekarza do czasowego wstrzymania się od przekazania pacjentowi pełnej informacji o jego stanie zdrowia. Głównym celem tego działania jest uzasadniona ochrona pacjenta przed informacją, która mogłaby wywołać u niego silny stres, lęk, obawę lub inne negatywne emocje, mogące dodatkowo pogorszyć jego stan zdrowia.
Kluczowe elementy przywileju terapeutycznego:
- Cel ochrony zdrowia psychicznego pacjenta. Przywilej terapeutyczny stosuje się w wyjątkowych sytuacjach, gdy lekarz ocenia, że informacja o stanie zdrowia pacjenta, np. diagnoza ciężkiej choroby, może być dla pacjenta zbyt trudna do przyjęcia i mogłaby wywołać szkodliwe skutki dla jego zdrowia psychicznego. Przykładowo, osoby z silnym lękiem lub depresją mogą reagować na diagnozę pogłębiającym się kryzysem emocjonalnym.
- Odpowiedzialność lekarza za ocenę. Zastosowanie przywileju terapeutycznego leży wyłącznie w gestii lekarza, który powinien kierować się nie tylko swoją szeroko rozumianą wiedzą medyczną, ale również oceną stanu psychicznego i emocjonalnego pacjenta. Lekarz podejmujący taką decyzję musi uzasadnić jej adekwatność, opierając się na przepisach prawa – głownie art.31 ust. 4 u.z.l. – i etyce lekarskiej.
- Ograniczenie czasowe i zasada stopniowego ujawnienia informacji. Przywilej terapeutyczny jest co do zasady tymczasowy. Informacje o stanie zdrowia powinny być przekazywane pacjentowi nie tylko stopniowo, ale również w taki sposób, aby miał on czas na ich zaakceptowanie. Celem opisanego działania jest przygotowanie pacjenta psychicznie do przyjęcia trudnych wiadomości, a nie zaś całkowite zablokowanie dostępu do informacji medycznej.
- Etyka i uzasadnienie prawne. Zgodnie z Kodeksem Etyki Lekarskiej oraz przepisami Ustawy o prawach pacjenta, lekarz ma obowiązek informowania pacjenta, ale przywilej terapeutyczny stanowi istotny wyjątek, stosowany tylko w określonych, uzasadnionych przypadkach. Decyzja lekarza o wstrzymaniu informacji musi być motywowana wyłącznie dobrem pacjenta i poparta dokładną oceną sytuacji.
Kiedy nie stosować przywileju terapeutycznego?
Przywilej terapeutyczny nie powinien być wykorzystywany do ograniczania informacji o stanie zdrowia pacjenta, jeśli istnieje możliwość poinformowania osoby bliskiej, która może wspierać pacjenta emocjonalnie. Ponadto, nie stosuje się go, jeśli pacjent wyraźnie prosi o pełną informację lub w sytuacjach, gdy brak wiedzy o stanie zdrowia może skutkować nieprawidłowymi decyzjami co do dalszego leczenia.
Przywilej terapeutyczny jest więc szczególnym mechanizmem ochrony pacjenta, ale jego stosowanie wymaga staranności, odpowiedzialności i pełnej zgodności z zasadami etyki medycznej.
