Kwestię komu i na jakich zasadach przysługuje świadczenie pielęgnacyjne reguluje Ustawa o świadczeniach rodzinnych z dnia 23 listopada 2003 r. (Dz.U.2022.615 z późn. zm.). Zgodnie z art. 17 ust. 1 ww. ustawy świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje:
1) matce albo ojcu,
2) opiekunowi faktycznemu dziecka,
3) osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej,
4) innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności (np. dzieciom, dziadkom itp.),
jeżeli ww. osoby nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą niepełnosprawną. Przy czym osoba niepełnosprawna musi być w znacznym stopniu niepełnosprawności albo osobą, która posiada orzeczenie o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
Ponadto art. 17 ust. 1b. przedmiotowej ustawy stanowi, że świadczenie to przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała:
1) nie później niż do ukończenia 18. roku życia lub
2) w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia.
Innymi słowy świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby, którą się opiekujesz powstała, gdy ta osoba skończyła lat 32 albo 59 albo 65. Innymi słowy, jeżeli zrezygnujesz z pracy, aby opiekować się chorym rodzicem, który nie jest zdolny do samodzielnej egzystencji – to wg. przepisów nie otrzymasz świadczenia pielęgnacyjnego. Wyobraźmy sobie hipotetyczną sytuację, w której mamy dwie osoby. Każda z nich ulega temu samemu wypadkowi. Na skutek wypadku każda z tych osób potrzebuje opieki, bo stała się niepełnosprawna w stopniu znacznym. Jedyną różnicą jest to, że osobie nr 1 wypadek przydarzył się w wieku 17 lat, a osobie nr. 2 w wieku 34. Opieka na tymi osobami w każdym przypadku polega na tym samym, ale w pierwszym wypadku, gdy zrezygnujesz z pracy, aby opiekować się taką osobą świadczenie otrzymasz, a w drugim przypadku – nie.
Czy to jest sprawiedliwe? Moim zdaniem nie. Czy to jest dyskryminujące ze względu na wiek? Moim zdaniem tak. Podobnie stwierdził Trybunał Konstytucyjny, który z wyrokiem z dnia 21 października 2014 r. sygn. akt K 38/13 (Dz.U.2014.1443), uznał, że art. 17 ust. 1b w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności, jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP. Co nam mówi art. 32 Konstytucji RP? Artykuł ten stanowi, że wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.
Co to oznacza? Oznacza to, że nie ma znaczenia data powstania niepełnosprawności dla świadczenia pielęgnacyjnego otrzymywanego przez opiekunów osób dorosłych. Sądy administracyjne stoją bowiem na stanowisku, że niedokonanie przez ustawodawcę zmiany treści art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych zgodnie ze stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego powoduje, że przy rozpatrywaniu wniosków o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego składanych przez opiekuna dorosłej osoby niepełnosprawnej – wobec wynikającego z tego wyroku wymogu ich równego traktowania bez względu na moment powstania niepełnosprawności osoby wymagającej opieki – organy mają obowiązek zbadać, czy wnioskodawca spełnia warunki do przyznania tego świadczenia z wyłączeniem tej części przepisu art. 17 ustawy, która została ostatecznie uznana za niekonstytucyjną. W stosunku do opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, których niepełnosprawność powstała nie później, niż do ukończenia 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25 roku życia, przepis art. 17 ust. 1b ustawy winien znaleźć zastosowanie. Natomiast w stosunku do opiekunów osób, których niepełnosprawność powstała później, kryterium momentu powstania niepełnosprawności, jako uniemożliwiające uzyskanie świadczenia pielęgnacyjnego, utraciło przymiot konstytucyjności, a zatem w odniesieniu do tych osób oceny spełnienia przesłanek niezbędnych dla przyznania świadczenia pielęgnacyjnego należy dokonywać z pominięciem tego kryterium.
Stan prawny: 13.01.2023 r.
