Rozpoczęcie działalności w zakresie transportu broni, amunicji oraz materiałów o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym wymaga spełnienia szeregu warunków wynikających zarówno z przepisów prawa krajowego, jak i regulacji unijnych. Obszar ten podlega ścisłemu nadzorowi administracyjnemu, a ewentualne uchybienia – również te pozornie drobne – mogą skutkować odpowiedzialnością finansową, karną lub cofnięciem zgód umożliwiających działalność w tym sektorze.
Z tego względu warto uporządkować najważniejsze zagadnienia związane z rozpoczęciem działalności, uzyskaniem niezbędnych zezwoleń oraz uniknięciem błędów proceduralnych, które w praktyce najczęściej prowadzą do komplikacji operacyjnych i ryzyk prawnych.
Koncesja jako warunek rozpoczęcia działalności
Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 13 czerwca 2019 r. o wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym (Dz.U. z 2022 r., poz. 1650), prowadzenie działalności w zakresie organizacji przewozu broni i amunicji wymaga uzyskania koncesji udzielanej przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Koncesji udziela się na czas oznaczony, po spełnieniu szeregu kryteriów ustawowych, obejmujących m.in. obywatelstwo, niekaralność oraz kwalifikacje osób zarządzających.
W praktyce, jednym z najczęstszych błędów popełnianych przez wnioskodawców jest składanie wniosku koncesyjnego bez uprzedniego zapewnienia, że co najmniej dwie osoby z zarządu przeszły wymagane szkolenie w zakresie obrotu materiałami niebezpiecznymi, co jest warunkiem formalnym rozpatrzenia wniosku.
Przygotowanie floty i kierowców
Sam fakt posiadania koncesji nie oznacza, że przedsiębiorca jest już gotowy do realizacji zleceń transportowych dotyczących tego rodzaju przewozów. Transport materiałów niebezpiecznych, w tym broni i amunicji, musi odbywać się pojazdami spełniającymi wymagania umowy ADR oraz zgodnie z warunkami wskazanymi w krajowych przepisach o transporcie drogowym. Każdy kierowca powinien posiadać świadectwo ADR, aktualne badania psychologiczne oraz zaświadczenie o niekaralności.
Należy podkreślić, że obowiązek weryfikacji aktualności tych dokumentów spoczywa bezpośrednio na przedsiębiorcy, nie zaś na kierowcy. Powszechnym błędem jest poleganie na dokumentach przedstawionych jednorazowo przy zatrudnieniu – brak aktualizacji może skutkować zatrzymaniem pojazdu lub cofnięciem uprawnień.
Zezwolenia eksportowe i zaświadczenia konsularne
W przypadku realizacji przewozów międzynarodowych należy mieć na uwadze, że przewóz broni poza obszar Unii Europejskiej wymaga uzyskania zezwolenia na wywóz, wydanego przez Ministra Rozwoju i Technologii na podstawie art. 84 ustawy o działalności gospodarczej w zakresie obrotu specjalnego. Wniosek powinien zawierać m.in. dane odbiorcy, opis towaru oraz dokumentację techniczną, a także – co istotne – potwierdzenie wdrożenia Wewnętrznego Systemu Kontroli (WSK), o którym mowa w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. o obrocie towarami strategicznymi (Dz.U. z 2022 r., poz. 1666).
W przypadku transportu przez terytorium Polski broni pochodzącej spoza UE, obywatel RP prowadzący przewóz obowiązany jest do posiadania zaświadczenia wydanego przez właściwego konsula RP, zgodnie z art. 34 ustawy o broni i amunicji (Dz.U. z 2022 r., poz. 275). W praktyce, dokument ten bywa często pomijany, co skutkuje wstrzymaniem transportu lub konfiskatą ładunku.
Certyfikaty i identyfikatory strategiczne
Przedsiębiorcy planujący obsługiwać kontrakty wojskowe lub uczestniczyć w przetargach organizowanych przez instytucje międzynarodowe (w tym NATO) powinni rozważyć uzyskanie kodu NCAGE (NATO Commercial and Government Entity Code), nadawanego przez Wojskowe Centrum Normalizacji, Jakości i Kodyfikacji.
Posiadanie certyfikatu ISO 9001:2015 oraz uczestnictwo w systemie IATA CASS (w przypadku transportu lotniczego) dodatkowo wzmacnia wiarygodność operacyjną przedsiębiorstwa. Dla bezpieczeństwa operacyjnego i zgodności z regulacjami, zaleca się również stałą współpracę z certyfikowanym doradcą ADR.
Dokumentacja jako element kluczowy
Transport broni i amunicji wiąże się z koniecznością posiadania kompletu dokumentów przewozowych – zarówno w zakresie licencji, zezwoleń, jak i potwierdzeń klasyfikacyjnych. Niewłaściwa lub niepełna dokumentacja skutkuje nie tylko zatrzymaniem ładunku przez organy celne, ale także odpowiedzialnością przedsiębiorcy za naruszenie przepisów ustawy koncesyjnej oraz ustawy o broni i amunicji. W skrajnych przypadkach może prowadzić do wszczęcia postępowania karnego lub cofnięcia koncesji.
Zaleca się wdrożenie wewnętrznych procedur kontrolnych w tym zakresie – w tym checklist, harmonogramów aktualizacji oraz systemów zarządzania obiegiem dokumentów.
Podsumowanie
Wejście na rynek transportu broni, amunicji i materiałów strategicznych wymaga nie tylko znajomości przepisów, ale przede wszystkim zrozumienia ich praktycznego zastosowania. Należy pamiętać, że działalność ta pozostaje pod szczególnym nadzorem organów państwowych, a jakiekolwiek uchybienia – także organizacyjne – mogą mieć poważne skutki prawne.
Z tego względu każdorazowo zaleca się dokonanie oceny zgodności działalności z aktualnymi przepisami, a przed podjęciem działań operacyjnych – skonsultowanie planowanych procesów z kancelarią prawną specjalizującą się w transporcie oraz obrocie towarami strategicznymi.
Autorka: Ewa Sławińska-Ziaja
Radca prawny w Trans Lawyers Kancelaria Prawna
