Chodzi o ustalenie konsekwencji prawnych realizacji przez gminy normy wynikającej z art. 99 ustawy z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2. (Dz.U. 2020 poz. 695; dalej „ustawa antycovidowa”), czyli znalezienie odpowiedzi na trzy następujące pytania:

1)      Czy art. 99[1] ustawy antycovidowej stanowi podstawę prawną do przekazania przez gminę Poczcie Polskiej S.A. danych osobowych ze spisu (i/lub rejestru) wyborców?

2)      Czy przekazanie przez gminę danych osobowych ze spisu (i/lub rejestru) wyborców Poczcie Polskiej S.A. na podstawie art. 99 ustawy antycovidowej może stanowić naruszenie przepisów o ochronie danych osobowych (RODO)?

3)      Czy obywatele (wyborcy) mają prawo żądać:

a)      od wójta, burmistrza, prezydenta miasta nieprzekazywania danych ze spisu wyborców danych Poczcie Polskiej S.A. na podstawie art. 99 ustawy antycovidowej,

b)      od Poczty Polskiej S.A. usunięcia takich danych (gdyby doszło do ich przekazania na podstawie art. 99 ustawy antycovidowej)?

Ad. 1.

Tak, jednak pod warunkiem, że dane te są potrzebne Poczcie Polskiej S.A. do „realizacji zadań związanych z organizacją wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej”. Ani ustawa z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe, ani ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy nie zawierają regulacji, które nakładałyby na Pocztę Polską S.A. zadania związane z organizacją wyborów Prezydenta RP. Także za sprawą tego, że na mocy art. 102 pkt 4 ustawy antycovidowej „zawieszono” obowiązywanie w stanie epidemii przepisów dotyczących głosowania korespondencyjnego unormowanych w art. 53a Kodeksu wyborczego.

W tej sytuacji gmina nie powinna udostępniać Poczcie Polskiej S.A. danych wyborców na podstawie art. 99 ustawy antycovidowej, ponieważ nie jest spełniona podstawowa przesłanka  (hipoteza), o której mowa w tym przepisie i która aktualizowałaby obowiązek gminy do przekazania takich danych. Mianowicie, na gruncie obowiązujących przepisów prawa nie została dotychczas określona potrzeba (potrzeby) uzyskania przez Pocztę Polskę S.A. danych osobowych ujętych w spisach wyborców, gdyż nie określono w prawie zadań Poczty Polskiej S.A związanych z organizacją wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.

Takie regulacje przewiduje ustawa z dnia 6 kwietnia 2020 r. o szczególnych zasadach przeprowadzania wyborów powszechnych na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych w 2020 r., która aktualnie dopiero jest przedmiotem prac legislacyjnych w Senacie.

Co więcej, w decyzji Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 kwietnia 2020 r. (BPRM.4820.2.3.2020) ws. podjęcia przez Pocztę Polską S.A. czynności niezbędnych do przygotowania przeprowadzenia wyborów powszechnych na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych w 2020 r. nic nie mówi się o tym, że w ramach „wyborczych” przygotowań Poczta Polska S.A. powinna, czy też ma prawo, do uzyskania danych ze spisu (i/lub) rejestru wyborców. W  decyzji premiera mówi się wyłącznie o przygotowaniach „organizacyjnych”, zapewniających odpowiednią „infrastrukturę” i zasoby „kadrowe”.

Ad. 2.

Tak, gdyż w obowiązującym stanie prawnym przekazanie przez gminę Poczcie Polskiej S.A. danych ze spisu wyborców, a zatem danych osobowych obywateli, nastąpiłoby bez podstawy prawnej, a tym samym stanowiłoby naruszenie art. 5 ust. 1 lit a-c i art. 6 ust. 1 lit. e i ust. 3 RODO[2].

W pierwszym z tych przepisów mówi się, że dane osobowe muszą być: a) przetwarzane zgodnie z prawem, rzetelnie i w sposób przejrzysty dla osoby, której dane dotyczą („zgodność z prawem, rzetelność i przejrzystość”); b) zbierane w konkretnych, wyraźnych i prawnie uzasadnionych celach i nieprzetwarzane dalej w sposób niezgodny z tymi celami („ograniczenie celu”); c) adekwatne, stosowne oraz ograniczone do tego, co niezbędne do celów, w których są przetwarzane („minimalizacja danych”).

Warto podkreślić, że zasada wskazana w art. 5 ust. 1 lit. a RODO, wymaga, by dane były przetwarzane rzetelnie, czyli uczciwie. Ponadto, z regulacji tej wynika obowiązek dołożenia szczególnej staranności w procesie przetwarzania danych, mając przede wszystkim na uwadze ochronę interesów osób, których dane dotyczą. To z kolei oznacza, że wójt, burmistrz lub prezydent miasta powinni szczególnie restrykcyjnie podchodzić do przetwarzania danych osobowych ujętych w rejestrach i spisach, które gminy prowadzą, w tym do ich udostępniania „na zewnątrz”.  

W myśl drugiego z cytowanych przepisów RODO, tj. art. 6 ust. 1 lit. e i ust. 3, przetwarzanie danych osobowych, w tym ich udostępnianie, jest zgodne z prawem, jeżeli, z jednej strony, „jest to niezbędne do wykonania zadania realizowanego w interesie publicznym” (np. organizowania wyborów), z drugiej jednak strony, podstawa przetwarzania musi być określona w prawie Unii lub w prawie państwa członkowskiego, któremu podlega administrator. Tymczasem, o czym sygnalizowano wyżej, na dzień dzisiejszy w przepisach prawa obowiązujących w Polsce brak jest takiej „podstawy przetwarzania”, czyli takiej normy prawnej, która uprawniałaby Pocztę Polską S.A. do przetwarzania danych osobowych obywateli w celu realizacji zdań związanych z organizacją wyborów Prezydent RP

[1] Art. 99 ustawy antycovidowej: „Operator wyznaczony w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe, po złożeniu przez siebie wniosku w formie elektronicznej, otrzymuje dane z rejestru PESEL, bądź też z innego spisu lub rejestru będącego w dyspozycji organu administracji publicznej, jeżeli dane te są potrzebne do realizacji zadań związanych z organizacją wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej**bądź w celu wykonania innych obowiązków nałożonych przez organy administracji rządowej** (...)"

[2] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE