W sprawach o ustalenie ojcostwa kluczowym dowodem jest dowód z badania DNA, gdyż to dzięki niemu można z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością, ustalić więzy pokrewieństwa między dzieckiem a rodzicem.
Zgodnie z art. 306 Kodeksu postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.) pobranie krwi w celu jej badania może nastąpić tylko za zgodą osoby, której krew ma być pobrana, a jeżeli osoba ta nie ukończyła trzynastu lat lub jest ubezwłasnowolniona całkowicie - za zgodą jej przedstawiciela ustawowego.
Powyższy przepis w sposób nie budzący żadnych wątpliwości wskazuje, iż poddanie się badaniom genetycznym jest dobrowolne i w chwili obecnej brak jest narzędzia, które zmusiłoby stronę do wzięcia udziału w badaniu wbrew jej woli. Niemniej jednak uwagę zwrócić należy na art. 233 § 2 k.p.c., zgodnie z którym sąd oceni jakie znaczenie nadać odmowie przedstawienia przez stronę dowodu lub przeszkodom stawianym przez nią w jego przeprowadzeniu wbrew postanowieniu sądu. W praktyce brak zgody na przeprowadzenie badań DNA może zostać potraktowane przez sąd jako utrudnianie zebrania pełnego i wiarygodnego materiału dowodowego. Zachowanie takie obniża wiarygodność strony i może skutkować przyjęciem przez sąd za prawdziwe twierdzenia strony powodowej, oczywiście o ile pokrywają się one z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym (np. zeznaniami świadków, którzy mają wiedzę, iż strony w okresie koncepcyjnym się spotykały/tworzyły związek).
Powyższe znalazło odzwierciedlenie w orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 09 stycznia 2001 r. (II CKN 1140/00), który wskazał, iż„Przeszkody w przeprowadzeniu dowodu z badania krwi stawiane przez stronę mającą poddać się badaniu mogą być podstawą, opartego na domniemaniu faktycznym, ustalenia sądu zgodnego z twierdzeniami stron przeciwnej”. Oznacza to, iż działania obstrukcyjne mogą przynieść niepożądany skutek dla tej strony.
Poruszając kwestię ustalenia ojcostwa nie sposób nie przytoczyć treści art. 85 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: kro), w myśl którego domniemywa się, że ojcem dziecka jest ten mężczyzna, który obcował z matką dziecka nie dawniej niż w trzechsetnym, a nie później niż w sto osiemdziesiątym pierwszym dniu przed urodzeniem się dziecka oraz § 2 zgodnie z którym, okoliczność, że matka w tym okresie obcowała także z innym mężczyzną może być podstawą do obalenia powyższego domniemania tylko wtedy, gdy z okoliczności wynika, że ojcostwo innego mężczyzny jest bardziej prawdopodobne. Oznacza to, że strona, która nie wyraża zgody na pobranie krwi i przeprowadzenie badania DNA winna koniecznie wykazać, iż w okresie koncepcyjnym nie obcowała z matką dziecka lub że matka dziecka w okresie koncepcyjnym obcowała również z innym mężczyzną i że to jego ojcostwo jest bardziej prawdopodobne albo z innych przyczyn niemożliwym jest, aby pozwany był ojcem dziecka (np. pozwany nie może mieć w ogóle dzieci).
Reasumując, wskazać należy, iż sąd nie może zmusić strony pozwanej do poddania się badaniom genetycznym bez jej zgody, jednakże brak tej zgody może zostać potraktowany jako utrudnianie zebrania materiału dowodowego w sprawie i może mieć negatywne skutki dla strony pozwanej.
Podstawa prawna:
art. 233 i 306 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (tj. Dz. U. Nr 43, poz. 296).
art. 85 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tj. Dz. U. 2017, poz. 682).
