Ugoda zawarta przed sądem w postępowaniu wszczętym wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej ma moc orzeczenia sądowego (tzn. że jest równie ważnym dokumentem co postanowienie sądu dotyczące podziału majątku) i stanowi ona tytuł egzekucyjny, który po zatwierdzeniu przez sąd poprzez nadanie klauzuli wykonalności może być realizowany w postępowaniu egzekucyjnym.

 
Ugoda zawarta przed sądem ma formę umowy, a zatem mają do niej zastosowanie przepisy o wadach oświadczenia woli, które w sposób szczegółowy zostały uregulowane w art. 82-88 k.c., które umożliwiają uchylenie się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli.

W myśl w/w przepisów, strona może uchylić się od skutków złożonego przez siebie oświadczenia woli, powołując się na m.in. na brak świadomości lub swobody, błąd istotny, podstęp tudzież groźbę. Z brakiem świadomości lub swobody będziemy mieli do czynienia w sytuacji, gdy osoba, która złożyła oświadczenie woli z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome lub swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli (np. choroba psychiczna, znajdowanie się pod wpływem narkotyków). Z błędem istotnym, gdy istnieje uzasadnione przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie to nie złożyłby oświadczenia tej treści (art. 84 § 2 k.c.). Kolejno z podstępem mamy do czynienia w sytuacji, gdy błąd wywołała druga strona podstępnie, nawet jeśli ten błąd nie był istotny (art. 86 § 1 k.c.), a z groźbą wówczas, gdy strona złożyła oświadczenie woli pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że strona ta mogła się obawiać, iż jej samej lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe (art. 87 k.c.).

Pamiętać należy, iż zgodnie z art. 88 k.c., uprawnienie do uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożonej innej osobie pod wpływem błędu wygasa z upływem roku od jego wykrycia, a w razie groźby z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustały.

Przechodząc do kwestii niedopuszczalności ugody, chciałabym wyjaśnić, iż każda zawarta przed sądem ugoda powinna zostać przez ten sąd zbadana pod kątem jej dopuszczalności. Jeśli okaże się, że ugoda jest sprzeczna z prawem, niezgodna z zasadami współżycia społecznego lub zmierza do obejścia prawa to zgodnie z art. 223 § 2 w zw. z art. 203 § 4 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., sąd może uznać taką ugodę za niedopuszczalną. Dla przykładu od razu wskażę, iż ugodą niedopuszczalną jest ugoda zawarta np. pod warunkiem (czyli jej spełnienie zależne jest od wypełnienia wcześniej określonego warunku) lub np. w sytuacji, w której strony umówiły się na spłatę należności pieniężnej w ratach w zbyt długim okresie czasowy np. dwudziestu lat.

Jeśli strona nie zgadza się z postanowieniem sądu o niedopuszczalności ugody przysługuje jej środek zaskarżenia tj. może ona złożyć zażalenie.
 
 
Podstawa prawna:
art. 82-88 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964r. Kodeks cywilny (tj. Dz. U. Nr 16, poz. 93),
art. 13 § 2, art. 203 § 4 i art. 223 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (tj. Dz. U. Nr 43, poz. 296),
Komentarz do spraw o podział majątku wspólnego małżonków pod red. J. Ignaczewskiego, Wolters Kluwer, Warszawa 2017.