Orzecznictwo po raz kolejny potwierdza bezzasadność roszczenia banku o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z kapitału w przypadku ustalenia nieważności umowy kredytu waloryzowanego do CHF. Wyrok Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 19.05.2021 r. (I C 609/20)
Wyrokiem z dnia 19.05.2021 r. Sąd Okręgowy w Białymstoku, po ponownym rozpoznaniu sprawy, oddalił powództwo ING Banku Śląskiego S.A o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z kapitału.
Sprawa dotyczyła umowy kredytu hipotecznego indeksowanego do CHF, zawartej z ING Bankiem Śląskim w 2008 r. Sąd Okręgowy w Katowicach w 2018 r. uznał tę umowę w całości za nieważną. Wówczas Bank zażądał od kredytobiorców zwrotu kapitału wraz z opłatami za korzystanie z kapitału. Następnie sprawa była rozpatrywana kolejno przez Sąd Okręgowy i Sąd Apelacyjny w Białymstoku (wyrok z dnia 20 lutego 2020 r., I ACa 635/19). Ostatecznie, po ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Okręgowy w Białymstoku w sprawie I C 609/20 w dniu 19.05.2021 r. oddalił powództwo ING Banku Śląskiego S.A. o wynagrodzenie za korzystanie kapitału.
Wedle Sądu Okręgowego roszczenie banku o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z kapitału w przypadku ustalenia nieważności umowy kredytu z powodu stosowania przez bank klauzul niedozwolonych nie ma oparcia w przepisach prawa materialnego, a nadto jest sprzeczne z Dyrektywą 93/13/EWG w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Sąd Okręgowy zaaprobował w całości stanowisko zawarte w wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 20 lutego 2020 r. (I ACa 635/19), który zawierał wytyczne dla Sądu I instancji wiążące ten sąd podczas ponownego rozpoznawania sprawy. Sąd Apelacyjny w wytycznych dla Sądu I instancji wskazywał, że uwzględnienie stanowiska banku prowadziłoby w istocie do "reaktywacji" nieważnej umowy kredytowej w zakresie oprocentowania, co pozostawałoby w sprzeczności z koniecznością zaniechania stosowania nieuczciwego warunku, który skutkował taką sankcją oraz zapobieżenia uzyskania przez kredytodawcę z tego tytułu korzyści. Sąd nawiązał do wykładni art. 6 Dyrektywy 93/13 oraz wskazał, że brak jest podstaw do tego, by kredytobiorca w ramach rozliczenia nieważnej umowy na podstawie przepisów o nienależnym świadczeniu "płacił za korzystanie z pieniędzy". Sąd Apelacyjny wskazywał także, że na gruncie przepisów polskiego prawa cywilnego nie ma przepisów przewidujących uprawnienie banku do żądania wynagrodzenia za korzystanie przez jego kontrahentów z kapitału na podstawie nieważnej umowy kredytowej. Na skutek powyższego, Sąd Okręgowy w Białymstoku w wyroku z dnia 19.05.2021 r. zajął stanowisko przychylne kredytobiorcom.
Wskazane orzeczenie Sądu Okręgowego w Białymstoku stanowi potwierdzenie dotychczasowego stanowiska prezentowanego przez doktrynę, jak i przez inne sądy powszechne (zapadło kilka wyroków w tym przedmiocie) co do bezzasadności roszczeń banków o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z kapitału w przypadku ustalenia nieważności kredytu.
Na marginesie należy wskazać, iż w dniu 24.06.2021 r. Rzecznik Finansowy poinformował, iż w przedstawionym Sądowi Najwyższemu w sprawie III CZP 11/21 stanowisku odniósł się on do kwestii żądania przez banki wynagrodzenia za korzystanie ze środków pieniężnych udostępnionych kredytobiorcom. W ocenie Rzecznika Finansowego takie żądania pozostają sprzeczne z prawem Unii Europejskiej, tj. Dyrektywą 93/13 i nie znajdują podstaw w przepisach prawa krajowego. Przyjęcie odmiennego stanowiska spowodowałoby powstanie sytuacji, w której bank stosujący niedozwolone postanowienia umowne, uzyskałby korzyść kosztem konsumenta, zamiast ponieść negatywne konsekwencje stosowania klauzul niedozwolonych. Podobnie Rzecznik Finansowy wypowiedział się we wniosku o zadanie pytania prejudycjalnego w sprawie toczącej się z powództwa banku przeciwko konsumentowi. Rzecznik Finansowy przyjął stanowisko, że skutkiem nieważności czynności prawnej (umowy kredytu indeksowanego lub denominowanego do waluty obcej) jest zobowiązanie stron do zwrotu sobie wzajemnych świadczeń, o tyle żądanie banku, będącego stroną takiej umowy, w zakresie wynagrodzenia za korzystanie przez konsumenta z kapitału uzyskanego na podstawie nieważnej umowy kredytu, jest sprzeczne zarówno z prawem Unii Europejskiej, a zwłaszcza dyrektywą 93/13, jak i z polskim prawem.
W świetle powyższego, potwierdza się dotychczasowe stanowisko doktryny, iż roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z kapitału w przypadku ustalenia nieważności umowy kredytu waloryzowanego do CHF, pozostaje bezzasadne. Należy prognozować, iż w tym samym kierunku podąży orzecznictwo sądów powszechnych, jak i orzecznictwo Sądu Najwyższego - o czym przekonamy się po wydaniu uchwały w sprawie III CZP 11/21.
Autor: Miłosz Filip, radca prawny
