W dniu 19 września b.r. weszła w życie nowelizacja Kodeksu Cywilnego, dająca prawo do zadośćuczynienia najbliższym członkom rodziny ofiary wypadku, która przeżyła, ale doznała bardzo dużych i trwałych ubytków na zdrowiu. Dodatkowa podstawa roszczeń oprócz większej ochrony poszkodowanych, powoduje także większą niepewność co do przysługujących w konkretnej sprawie uprawnień. Jest to tematyka równie skomplikowana co popularna w zapytaniach klientów i czytelników. Zbiorczą odpowiedzią na te pytania będzie seria artykułów opisujących poszczególne roszczenia wynikające z wypadków komunikacyjnych. Rozpocznę od usystematyzowania tych roszczeń.
1. Właścicielowi rzeczy zniszczonej przysługuje odszkodowanie.
2. Ofierze wypadku tj. osobie, która poniosła bezpośrednie obrażenia, może przysługiwać:
2.1. Zadośćuczynienie za cierpienie
2.2. Odszkodowanie za straty materialne
2.3. Renta za różnicę w zarobkach
3. Bliskim i rodzinie zmarłej ofiary wypadku może przysługiwać:
3.1. Zwrot kosztów leczenia i pogrzebu
3.2. Zadośćuczynienie za własne cierpienie spowodowane stratą
3.3. Odszkodowanie za pogorszenie sytuacji życiowej
3.4. Renta za utracone świadczenia otrzymywane od ofiary wypadku
4. Najbliższa rodzina ofiary wypadku, która przeżyła doznawszy dużego i trwałego uszczerbku na zdrowiu, może domagać się zadośćuczynienia za zerwane więzi rodzinne.
W pierwszej kolejności wypadek komunikacyjny powoduje uszkodzenie mienia. Rozbity samochód, zniszczone wyposażenie, podarte ubrania, potłuczony sprzęt elektroniczny. Szkody te poniósł właściciel zniszczonej rzeczy i to jemu przysługuje roszczenie o naprawienie szkody (art. 415 KC). Naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
Częstym następstwem wypadku komunikacyjnego jest uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia ofiary wypadku. Obrażenia zazwyczaj powodują ból i cierpienie. Czasem uszczerbek na zdrowiu fizycznym wpływa na zdrowie psychiczne, na przykład powodując depresję z powodu utraconej sprawności. Cierpienia te, zarówno fizyczne jak i psychiczne, są rekompensowane zadośćuczynieniem (art. 445 §1 KC)
Obrażenia fizyczne oraz wyżej wspomniane cierpienia przeważnie pociągają za sobą konieczność poniesienia wydatków na leczenie. Zazwyczaj są to koszty operacji, rehabilitacji, leczenia, w tym psychiatrycznego oraz zakupów związanych z potrzebą przywrócenia poziomu życia ofiary do tego jaki miała przed wypadkiem. W związku z tymi wydatkami poszkodowanemu przysługuje odszkodowanie (art. 444 §1 KC).
Kolejną konsekwencją obrażeń fizycznych jest zmniejszenie poziomu życia osoby poszkodowanej w wymiarze ekonomicznym. Wynikać to może ze zwiększonych potrzeb wywołanych wypadkiem, zmniejszonych możliwości zarobkowych lub mniejszych szans na powodzenie w życiu zawodowym. W takim przypadku poszkodowanemu przysługuje renta (art. 444 §2 KC).
W skrajnych przypadkach skutkiem wypadku komunikacyjnego jest śmierć ofiary wypadku. W takim przypadku oczywiście trudno mówić o rekompensacie zmniejszonego poziomu życia czy cierpień zmarłego. Dlatego roszczenia przysługują bliskim zmarłego (tzw ofiarom pośrednim).
W pierwszej kolejności osobie, która sfinansowała pogrzeb i ewentualne wcześniejsze leczenie ofiary wypadku, przysługuje roszczenie o zwrot tych kosztów (art. 446 §1 KC).
Jeśli zmarły był zobowiązany do alimentacji lub dobrowolnie dostarczał środków utrzymania swoim bliskim, osoby te mogą żądać zasądzenia renty. Jej wysokość jest uzależniona od potrzeb poszkodowanego i od możliwości zarobkowych zmarłego (art. 446 §2 KC).
Najbardziej enigmatyczne roszczenie, które nie ma jeszcze ugruntowanego orzecznictwa, jest oparte o szkodę z tytułu pogorszenia się sytuacji życiowej osób bliskich ofierze. Nie ulega wątpliwości, że dochodzić go mogą osoby najbliższe ofierze i to tylko w przypadku znacznego pogorszenia sytuacji życiowej. Z racji tego, że mówimy o odszkodowaniu, należy przyjąć, że to pogorszenie musi mieć wymiar materialny (art. 446 §3 KC).
Podobnie jak obrażenia ciała, tak i utrata najbliższej osoby może spowodować cierpienie psychiczne. Cierpienia członków najbliższej rodziny zmarłego mogą zostać rekompensowane w ramach zadośćuczynienia (art. 446 §4 KC).
Uregulowanie roszczeń z tytułu cierpienia osób bliskich zmarłego spowodowały potrzebę analizy sytuacji osób bliskich ofiary, która co prawda przeżyła, ale w stanie uniemożliwiającym funkcjonowanie jako członka rodziny. W takiej sytuacji członkowie najbliższej rodziny zmarłego cierpią z powodu faktycznego zerwania więzi rodzinnych. Od 19 września b.r., w wyniku nowelizacji Kodeksu Cywilnego, w takim przypadku osobom najbliższym również przysługuje zadośćuczynienie (art. 446 ind. 2 KC).
Mam nadzieję, że po lekturze tego artykułu masz rozeznanie co do roszczeń jakie mogą wynikać z wypadku komunikacyjnego. W kolejnych artykułach szczegółowo opiszę każde z tych roszczeń, wskazując osoby uprawnione, termin wymagalności i przedawnienia, odnosząc się również do wysokości należnych świadczeń.
