Do zawarcia umowy darowizny nieruchomości dochodzi najczęściej w sytuacji, gdy darczyńca chce przekazać swoją nieruchomość np. dziecku, wnukowi, rodzeństwu lub innemu bliskiemu krewnemu. Często jest to motywowane chęcią uniknięcia sporów spadkowych lub zapewnienia sobie opieki w podeszłym wieku. Niestety zdarza się, iż już po zawarciu umowy darowizny osoba obdarowana zmienia stosunek do osoby darczyńcy, co nierzadko sprawia, że darczyńca żałuje swojej decyzji. Czy darczyńca może odwołać umowę darowizny? Kiedy i w jaki sposób może tego dokonać?

Istota umowy darowizny nieruchomości

Umowa darowizny nieruchomości polega na zobowiązaniu darczyńcy do bezpłatnego przeniesienia prawa własności nieruchomości na rzecz obdarowanego. Darowizna nieruchomości, aby była ważna i skuteczna wymaga zachowania formy aktu notarialnego. Co do zasady umowa darowizny jest umową nieodwołalną, co oznacza, że darczyńca nie może zmienić swojej decyzji i żądać zwrotu przedmiotu darowizny. Jednak ustawodawca przewidział pewne wyjątki od tej zasady, w których darczyńca może odwołać uczynioną darowiznę, w tym darowiznę nieruchomości.

Odwołanie darowizny niewykonanej

Jeśli darczyńca zawarł umowę darowizny nieruchomości, ale jeszcze nie wydał jej obdarowanemu, może odwołać darowiznę, jeśli jego stan majątkowy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania albo bez uszczerbku dla ciążących na nim obowiązków alimentacyjnych. Przykładem takiej sytuacji może być utrata pracy, ciężka choroba.

Odwołanie darowizny z powodu rażącej niewdzięczności obdarowanego

Jeśli darczyńca wykonał już darowiznę i wydał nieruchomość obdarowanemu, może odwołać darowiznę, jeśli obdarowany dopuścił się rażącej niewdzięczności wobec darczyńcy lub jego bliskich. Przykładami takiej niewdzięczności mogą być: popełnienie przestępstwa przeciwko darczyńcy lub osobom najbliższym dla darczyńcy, pozostawienia darczyńcy bez koniecznej pomocy. Darczyńca nie może jednak odwołać darowizny powołując się na rażącą niewdzięczność obdarowanego w sytuacji gdy przebaczył obdarowanemu. Odwołać darowiznę z powodu rażącej niewdzięczności można tylko w ciągu roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania darowizny dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego.

Skutki złożenia oświadczenia o odwołaniu darowizny

Odwołanie darowizny następuje przez złożenie obdarowanemu oświadczenia woli o odwołaniu darowizny. Oświadczenie musi być sporządzone w formie pisemnej i staje się skuteczne z chwilą gdy doszło do obdarowanego. Złożenie oświadczenia woli o odwołaniu darowizny nieruchomości powoduje, iż niezbędne jest zwrotne wykonanie zobowiązania poprzez zawarcie umowy przenoszącej własność nieruchomości powrotnie na darczyńcę. Jeżeli obdarowany nie chce tego uczynić, darczyńca może wystąpić na drogę sądową. Darczyńca musi skierować pozew o zobowiązanie obdarowanego do złożenia określonego oświadczenia woli w celu wykonania obowiązku zwrotu nieruchomości będącej przedmiotem odwołanej darowizny. Prawomocny wyrok sądu stwierdzający obowiązek strony do złożenia oznaczonego oświadczenia woli zastępuje oświadczenie tej osoby przez którą miałoby być złożone. Do zawarcia umowy niezbędne jest złożenie odpowiedniego oświadczenia woli w formie aktu notarialnego przez drugą stronę czynności, tj. przez darczyńcę.

Odwołanie darowizny nieruchomości jest możliwe tylko w ściśle określonych przypadkach i wymaga spełnienia odpowiednich warunków formalnych. Warto również pamiętać, że odwołanie darowizny nieruchomości może być uznane za nadużycie prawa lub naruszenie zasad współżycia społecznego, jeśli jest dokonywane w złej wierze, z pobudek chciwości lub zemsty.