Wielu kredytobiorców obawia się dochodzenia roszczeń w przypadku kredytów całkowicie spłaconych, nie wiedząc czy w takiej sytuacji roszczenie w ogóle przysługuje bądź czy nie będzie ono przypadkiem przedawnione.
Aktualnie w orzecznictwie sądów powszechnych, jak i Sądu Najwyższego przyjmuje się, że całkowita spłata kredytu nie zamyka drogi do dochodzenia roszczeń przez kredytobiorcę.
Prezentowany niejednokrotnie przez banki na kanwie tzw. spraw frankowych pogląd, jakoby kredytobiorcom tylko ze względu na całkowite wykonanie stosunku umownego nie przysługiwała ochrona prawa, nie zasługuje na uwzględnienie. Przede wszystkim takie stanowisko banków w sposób oczywisty jest sprzeczne z Dyrektywą 93/13 oraz ukształtowaną już jednolitą linią orzeczniczą sądów powszechnych. Sam fakt zamknięcia kredytu nie pozbawia ochrony prawnej wynikającej z art. 3851 i nast. k.c. oraz Dyrektywy 93/13 – nie ma bowiem ku temu żadnej podstawy prawnej.
W swoim orzecznictwie TSUE jednoznacznie przesądził, że całkowite wykonanie stosunku umownego nie pozbawia konsumenta uprawnień związanych z zawarciem w treści stosunku nieuczciwych warunków umownych. W tym miejscu przytoczyć można treść wyroku z dnia 21 grudnia 2016 r. w sprawach połączonych C-154/15, C-307/15 i C-308/15, w którym to Trybunał wskazał, że: „Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się on orzecznictwu krajowemu ograniczającemu w czasie skutki restytucyjne związane ze stwierdzeniem nieuczciwego charakteru – w rozumieniu art. 3 ust. 1 tej dyrektywy – warunku znajdującego się w umowie zawartej z konsumentem przez przedsiębiorcę jedynie do kwot nienależnie zapłaconych na podstawie takiego warunku po ogłoszeniu orzeczenia, w którym sąd stwierdził ów nieuczciwy charakter”.
Ponadto, w wyroku TSUE z dnia 16 marca 2023 r. (C-6/22) przyjęto, że ochrona przyznana przez Dyrektywę 93/13 nie może być ograniczona jedynie do okresu wykonania umowy zawartej z konsumentem przez przedsiębiorcę, lecz że obowiązuje ona również po wykonaniu tej umowy.
W tym stanie rzeczy Trybunał wprost wskazał, iż stosowania środków ochrony prawnej nie można ograniczać wyłącznie na przyszłość, gdyż działanie tego rodzaju byłoby w oczywisty sposób sprzeczne z treścią Dyrektywy 93/13. Przyjęcie założenia zgodnie z którym ochrona prawna przysługiwałaby konsumentowi wyłącznie do momentu całkowitego wykonania zobowiązania nie znajduje jakichkolwiek racjonalnych podstaw prawnych. Tym samym, nie ma w istocie znaczenia fakt, iż kredyt został w całości spłacony a umowa nie jest wykonywana – okoliczność ta nie pozbawia konsumenta ochrony prawnej.
Podobnie, z samego tylko faktu spłaty kredytu nie powstaje żadne dodatkowe ryzyko uznania, jakoby roszczenie kredytobiorcy miał o być przedawnione. Termin biegu przedawnienia rozpoczyna się bowiem nie z chwilą dokonania całkowitej spłaty kredytu, lecz najwcześniej z chwilą, gdy konsument poweźmie wiedzę o wadliwości umowy ze względu na istnienie postanowień niedozwolonych.
Świadczenie nienależne ma charakter bezterminowy, a bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się w chwili określonej w art. 120 § 1 k.c. zd. 2, czyli od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. Zgodnie z wyrokami TSUE z 22.04.2021 r. (C-485/19) i z dnia 10.06.2021 r. (C-6-9/19) oraz w połączonych sprawach od C-776/19 do C-782/19 bieg terminu przedawnienia roszczeń restytucyjnych nie może się rozpocząć lub skończyć przed datą powzięcia przez konsumenta wiedzy o niedozwolonym charakterze postanowienia, względnie przed dniem, w którym przy zachowaniu przeciętnej staranności wiedzę taką mógł powziąć. Tym samym termin biegu przedawnienia może rozpocząć swój bieg najszybciej, gdy konsument poweźmie wiedzę o wadliwości umowy.
W świetle powyższego, brak jest merytorycznych podstaw do odmowy konsumentom ochrony z samego tylko tytułu, iż kredyt został w całości spłacony, a umowa nie jest już wykonywana. Kredytobiorcy, którzy spłacili swoje kredytu mogą dochodzić roszczeń. W takiej sytuacji żądanie pozwu dotyczy zwrotu całego świadczenia nienależnego spełnionego przez kredytobiorców w wykonaniu nieważnej umowy kredytu. Nieważność umowy kredytu sąd natomiast ustala jedynie przesłankowo (nie w sentencji wyroku). Konsekwencją nieważności jest zasądzenie zwrotu całego świadczenia nienależnego.
Autor: r.pr. Miłosz Filip.
