Radca prawny jest obrońcą w procesie karnym. Ustanawiany jest przez udzielenie pełnomocnictwa przez podejrzanego bądź przez inną osobę w jego imieniu, jeśli został on wcześniej tymczasowo aresztowany. 

Obrońca ustanowiony przez bliskich, przedkłada prokuratorowi druk pełnomocnictwa do obrony podejrzanego, uzyskuje widzenie z podejrzanym, który podpisuje pełnomocnictwo, bądź też je wypowiada ustanawiając sobie innego obrońcę.
Podejrzany tymczasowo aresztowany może również samodzielnie korespondencyjnie skontaktować się z adwokatem prosząc go o podjęcie działań w jego sprawie.
Nadmienić jednak należy, że korespondencja podejrzanego tymczasowo aresztowanego z obrońcą może podlegać kontroli przez prokuratora prowadzącego śledztwo przez okres 14 dni od dnia aresztowania.

Podejrzany może również wystąpić z wnioskiem do sądu o ustanowienie mu obrońcy z urzędu, o ile wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i swojej rodziny.

W procesie karnym wyróżnia się sytuacje gdy podejrzany lub oskarżony musi mieć obrońcę tzw. obrona obowiązkowa lub gdy jedynie może korzystać z pomocy obrońcy – obrona fakultatywna.
Obrona fakultatywna jest prawem i wyborem podejrzanego, który może, ale nie musi zdecydować się na korzystanie w profesjonalnego pełnomocnika.
Natomiast obrona obligatoryjna jest sytuacją gdy podejrzany/oskarżony musi korzystać z pomocy obrońcy, nawet gdy nie wyraża takiej woli.

Nie ustanowienie przez sąd obrońcy w sytuacji obrony obligatoryjnej jest jedną z bezwzględnych przyczyn odwoławczych skutkujących uchyleniem wyroku w przypadku złożenia apelacji.
Obrona obligatoryjna zachodzi gdy podejrzany /oskarżony jest:
• nieletni,
• głuchy,
• niemy,
• niewidomy,
• A także gdy są wątpliwości co do jego poczytalności
• oraz gdy zdaniem sądu zachodzą okoliczności utrudniające obronę np. w przypadku skomplikowanej dowodowo i prawnie sprawy, gdy oskarżony wykazuje się bezradnością mogącą skutkować naruszeniem jego praw.

Oskarżony musi także mieć obrońcę gdy postępowanie toczy się przed Sądem Okręgowym jako Sądem I instancji, a oskarżonemu zarzucono popełnienie zbrodni lub jest on pozbawiony wolności.