Zgodnie z obowiązującą od 6 września 2023 r. ustawą z 16 czerwca 2023 r. o zmianie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz niektórych innych ustaw od 1 lipca 2024 r. dojdzie do zniesienia wojewódzkich komisji ds. orzekania o zdarzeniach medycznych i w ramach pozasądowego trybu kompensaty szkód medycznych zastąpi je Rzecznik Praw Pacjenta będący dysponentem nowopowstałego Funduszu Kompensacyjnego Zdarzeń Medycznych.
Podobnie, jak miało to miejsce dotychczas, poszkodowanemu przysługiwać będzie wybór pomiędzy dochodzeniem roszczeń od ponoszącego odpowiedzialność za zdarzenie podmiotu medycznego i jego ubezpieczyciela na drodze cywilnej w ramach powództwa o odszkodowanie i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę na zasadach ogólnych, bądź też postępowanie administracyjne, które to tym razem zostanie scentralizowane – prowadzone będzie przed Rzecznikiem Praw Pacjenta, a nie przed komisjami wojewódzkimi, jak miało to miejsce dotychczas. Takie rozwiązanie ma zasadniczo przyspieszyć tok postępowania, a także ujednolicić orzecznictwo.
Komu przysługuje świadczenie?
Świadczenie kompensacyjne przysługuje pacjentowi w razie uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, bądź zakażenia biologicznym czynnikiem chorobotwórczym. W razie śmierci pacjenta, uprawnienie do świadczenia przysługuje krewnemu pierwszego stopnia, małżonkowi niepozostającemu w separacji, osobie pozostającej z pacjentem we wspólnym pożyciu, osobie pozostająca w stosunku przysposobienia.
Kiedy przysługuje świadczenie?
Świadczenie przysługuje w odniesieniu do zdarzeń medycznych, do których doszło po wejściu w życie ustawy nowelizującej, tj. po 6 września 2023 r., lub w odniesieniu do zdarzeń medycznych, do których doszło przed 6 września 2023 r., jednakże pacjent dowiedział się o uszkodzeniu ciała lub rozstroju zdrowia albo o zakażeniu szpitalnym (a członek rodziny – o śmierci pacjenta) po tej dacie.
Fundusz obejmuje zdarzenia medyczne, do których doszło w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych, do których doszło w szpitalu lub jego jednostkach organizacyjnych (izba przyjęć, SOR). Fundusz nie obejmuje zakładów leczniczych udzielających ambulatoryjnych świadczeń zdrowotnych (np. POZ), zakładów rehabilitacji leczniczej, sanatoriów czy zakładów sprawujących całodobową opiekę odwykową. Fundusz nie obejmuje także świadczeń realizowanych komercyjnie.
Wniosek
Osoba uprawniona do świadczenia lub jej pełnomocnik wnosi o przyznanie świadczenia kompensacyjnego do Rzecznika Praw Pacjenta. Warto zauważyć, że wniosek taki należy złożyć w ciągu roku od dnia, w którym wnioskodawca dowiedział się o zakażeniu, uszkodzeniu ciała, rozstroju zdrowia albo śmierci pacjenta, jednak nie później niż w ciągu 3 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie skutkujące tą szkodą. We wniosku należy wskazać swoje dane, opisać dokładnie zdarzenie medyczne, a także przedłożyć posiadaną dokumentację medyczną, potwierdzenie uiszczenia opłaty oraz wymagane przepisami oświadczenia.
Wniosek podlega corocznie waloryzowanej opłacie (w 2023 r. było to 300 zł). Opłata podlega zwrotowi w razie uwzględnienia wniosku. Wnioskodawcy przysługuje prawo do żądania zwolnienia od obowiązku ponoszenia opłaty na zasadach ogólnych.
Wysokość świadczenia
Kwota świadczenia kompensacyjnego dla pacjenta waha się od 2 000 do 200 000 zł. W przypadku śmierci pacjenta kwota świadczenia w odniesieniu do jednego wnioskodawcy wynosi od 20 000 do 100 000 zł.
Wysokość świadczenia kompensacyjnego jest ustalana na podstawie szczegółowych wytycznych określanych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia. Przy ustalaniu wysokości tego świadczenia na rzecz pacjenta uwzględnia się charakter następstw zdrowotnych oraz stopień dolegliwości wynikających ze zdarzenia medycznego, w tym w zakresie uciążliwości leczenia, uszczerbku na zdrowiu oraz pogorszenia jakości życia. W przypadku śmierci pacjenta brane są pod uwagę także czynniki takie jak rodzaj relacji między wnioskodawcą a pacjentem (pozostawanie w związku małżeńskim w chwili śmierci pacjenta, pokrewieństwo, pozostawanie w stosunku przysposobienia, pozostawanie we wspólnym pożyciu), a także wiek wnioskodawcy i wiek zmarłego pacjenta.
Postępowanie
Decyzja o przyznaniu lub o odmowie przyznania świadczenia jest wydawana w terminie 3 miesięcy. W terminie 30 dni od dnia otrzymania decyzji przyznającej świadczenie, wnioskodawca może złożyć oświadczenie o jego przyjęciu lub o rezygnacji ze świadczenia (wtedy też zachowuje on prawo do dochodzenia odszkodowania i zadośćuczynienia w postępowaniu przed sądem powszechnym na zasadach ogólnych).
Od decyzji Rzecznika przysługuje prawo wniesienia odwołania do Komisji Odwoławczej. Odwołanie podlega opłacie w wysokości 200 zł. Opłata podlega zwrotowi, jeśli Komisja Odwoławcza stwierdzi, że odwołanie było zasadne. W przypadku przyznania świadczenia przez Komisję Odwoławczą, wnioskodawca może złożyć oświadczenie o jego przyjęciu lub o rezygnacji ze świadczenia (wtedy też zachowuje on prawo do dochodzenia odszkodowania i zadośćuczynienia w postępowaniu przed sądem powszechnym na zasadach ogólnych). Od decyzji Komisji Odwoławczej przysługuje skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie.
Świadczenie kompensacyjne jest wypłacane w terminie 14 dni od dnia złożenia oświadczenia o przyjęciu świadczenia i jest ono zwolnione z podatku dochodowego.
Podsumowanie
Postępowanie przez Rzecznikiem Praw Pacjenta ma na celu przyspieszenie i usprawnienie procesu dochodzenia kompensaty za zdarzenia medyczne, a także dokonywanie analiz i formułowanie zaleceń na rzecz poprawy jakości i bezpieczeństwa udzielanych świadczeń opieki zdrowotnej w celu zapobieżenia ponownemu wystąpieniu zdarzenia medycznego. Postępowanie przed Rzecznikiem Praw Pacjenta może stanowić dla pokrzywdzonych korzystną alternatywę dla wieloletnich i skomplikowanych procesów sądowych.
