Artyści w Polsce od lat oczekują na ustawę regulującą ich prawa i zabezpieczenie socjalne. 17 marca projekt ustawy o zabezpieczeniu socjalnym osób wykonujących zawód artystyczny został wpisany do Wykazu Prac Legislacyjnych Rady Ministrów, ale jego wdrożenie planowane jest na 2026 rok. Ustawa sprawi, że artyści i twórcy zyskają realną możliwość wejścia do systemu ubezpieczeń społecznych.
Raport „Policzone i Policzeni 2024”.
Pod koniec października minionego roku zostały ogłoszone wyniki raportu „Policzone i Policzeni 2024”. Badanie miało na celu ustalenie liczby aktywnie pracujących artystów oraz analizę ich sytuacji zawodowej i socjoekonomicznej. Jest wynikiem prac badawczych Centrum Badań nad Gospodarką Kreatywną Uniwersytetu SWPS prowadzonych na zlecenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pod kierownictwem prof. dr hab. Doroty Ilczuk we współpracy z SWPS Innowacje, spółką celową Uniwersytetu SWPS - https://swps.pl/images/DOKUMENTY/Policzone*policzeni*2024*Raport*ONLINE-4.pdf. Wyniki badania zostały wykorzystane w pracach nad ustawą regulującą system wsparcia społecznego i socjoekonomicznego dla artystów.
Uzyskane w raporcie dane podkreślają konieczność wprowadzenia systemowych rozwiązań wspierających artystów w Polsce (a w 2024 r. w Polsce działało 62,4 tys. artystów). Z Raportu wynika, że średni miesięczny dochód z pracy artystycznej wynosi 4 053 zł brutto. Dominują umowy o dzieło (37%), samozatrudnienie (18,7%) i umowy zlecenia (13,9%). Aż 15,3% artystów pracuje bez jakiejkolwiek umowy, co utrudnia dostęp do zabezpieczeń społecznych. 71,2% badanych wskazuje na potrzebę dostępu do publicznej opieki zdrowotnej, a 63,3% oczekuje emerytur na preferencyjnych warunkach.
Jak obecnie może socjalnie zabezpieczyć się artysta?
Choć planowane są zmiany legislacyjne, projekt ustawy o zabezpieczeniu socjalnym artystów znajduje się w fazie przygotowawczej, a jego pełne wdrożenie przewiduje się dopiero na 2026 rok. W związku z tym artyści muszą polegać na obecnych przepisach dotyczących ubezpieczeń społecznych oraz na zabezpieczeniach indywidualnych. Poniżej przedstawiamy kroki, które mogą pomóc poprawić sytuację prawną i socjoekonomiczną artystów:
-
Rejestracja działalności gospodarczej - Rejestracja jako osoba prowadząca działalność gospodarczą będzie wiązać się z objęciem obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi w ZUS, co zapewnia prawo do emerytury, renty oraz zasiłków. Niestety, koszty składek mogą być wyzwaniem, szczególnie przy nieregularnych dochodach, ale umożliwiają stabilność i dostęp do ochrony socjalnej.
-
Dobrowolne ubezpieczenia społeczne i zdrowotne - Dla artystów, którzy nie chcą lub nie mogą zarejestrować działalności gospodarczej, możliwe jest zawarcie dobrowolnych umów z ZUS w celu uzyskania ochrony zdrowotnej i społecznej. Wymaga to zgłoszenia w ZUS oraz regularnego opłacania składek.
-
Prywatne ubezpieczenia - Warto rozważyć wykupienie prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych, rentowych lub wypadkowych. Dzięki nim artysta może zabezpieczyć się przed ryzykiem związanym z chorobą, wypadkiem czy nieregularnością dochodów.
Kancelaria MKZPartnerzy śledzi postępy prac nad ustawą o zabezpieczeniu socjalnym artystów. Na I połowę 2025 r. zaplanowano konsultacje publiczne, udział w nich daje możliwość zgłoszenia uwag do projektu ustawy. Warto w tym czasie współpracować z organizacjami artystów w celu wypracowania postulatów branżowych.
Informacje dotyczące projektu ustawy o zabezpieczeniu socjalnym osób wykonujących zawód artystyczny - https://www.gov.pl/web/premier/projekt-ustawy-o-zabezpieczeniu-socjalnym-osob-wykonujacych-zawod-artystyczny
