Rozwój technologii informacyjnych sprawił, że dane osobowe publikowane w internecie mogą pozostawać dostępne przez wiele lat, niezależnie od ich aktualności czy znaczenia. Wyniki wyszukiwania w Google często ujawniają informacje, które w określonych okolicznościach mogą naruszać prywatność jednostki. Jednym z narzędzi prawnych służących ochronie osób fizycznych w tym zakresie jest tzw. prawo do bycia zapomnianym.
Podstawa prawna
Prawo to zostało uznane przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 13 maja 2014 r. w sprawie Google Spain SL, Google Inc. przeciwko Agencia Española de Protección de Datos (AEPD), Mario Costeja González (C-131/12). TSUE orzekł, że operator wyszukiwarki internetowej zobowiązany jest – na żądanie osoby fizycznej – do usunięcia linków prowadzących do stron zawierających jej dane osobowe, jeśli informacje te są:
- nieadekwatne,
- nieistotne,
- nieaktualne,
- nadmierne w stosunku do celu, dla którego zostały opublikowane.
Od dnia 25 maja 2018 r. prawo do bycia zapomnianym znajduje umocowanie w art. 17 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. (RODO), przewidującym prawo do usunięcia danych osobowych.
Podmioty uprawnione
Z omawianego uprawnienia mogą korzystać wyłącznie osoby fizyczne. Wniosek może zostać złożony bezpośrednio przez osobę, której dane dotyczą, bądź przez jej pełnomocnika, działającego na podstawie stosownego umocowania. Podmioty gospodarcze oraz inne osoby prawne nie są objęte zakresem tego prawa.
Procedura złożenia wniosku
Google udostępnia dedykowany formularz elektroniczny, w którym należy wskazać:
- adresy URL stron, których dotyczy wniosek,
- wyszukiwane hasło (np. imię i nazwisko),
- uzasadnienie wniosku,
- dane kontaktowe zgłaszającego.
W określonych przypadkach konieczne może być załączenie dokumentów potwierdzających zasadność żądania (np. wyrok uniewinniający, sprostowanie urzędowe).
Kryteria oceny stosowane przez Google
Przy rozpatrywaniu wniosku Google dokonuje indywidualnej analizy, uwzględniając m.in.:
- Status osoby – osoby pełniące funkcje publiczne lub uczestniczące w życiu publicznym mają ograniczoną możliwość skorzystania z tego prawa.
- Źródło danych – informacje pochodzące z oficjalnych rejestrów bądź publikacji prasowych mogą korzystać z ochrony wynikającej z wolności słowa i prawa do informacji.
- Czas publikacji – informacje nieaktualne częściej podlegają usunięciu niż aktualne.
- Znaczenie dla interesu publicznego – dane istotne np. dla konsumentów czy kontrahentów mogą zostać pozostawione.
- Prawdziwość danych – ciężar dowodu w zakresie nieprawdziwości lub nieaktualności informacji spoczywa na wnioskodawcy.
Skutki uwzględnienia wniosku
Usunięcie wyników wyszukiwania następuje jedynie w odniesieniu do zapytań powiązanych z imieniem i nazwiskiem osoby, a także w ramach wyszukiwań dokonywanych z terytorium Unii Europejskiej. Treści nie są usuwane ze stron źródłowych i mogą być nadal dostępne poprzez inne wyszukiwane hasła lub poza obszarem UE.
Znaczenie pomocy prawnej
Przygotowanie skutecznego wniosku w ramach prawa do bycia zapomnianym wymaga prawidłowego wskazania podstaw prawnych, zebrania stosownej dokumentacji oraz sformułowania spójnej argumentacji. Profesjonalna pomoc prawna może istotnie zwiększyć szanse na pozytywne rozpatrzenie żądania. W przypadku odmowy, sprawa może być kierowana na drogę postępowania sądowego lub administracyjnego.
Przykłady stosowania prawa do bycia zapomnianym w Polsce
Zgodnie z raportem Google Transparency Report, żądania usunięcia danych osobowych z wyników wyszukiwania są rozpatrywane indywidualnie, z uwzględnieniem zarówno interesu prywatnego jednostki, jak i interesu publicznego. Poniżej przedstawiono wybrane sprawy, które dobrze ilustrują mechanizmy podejmowania decyzji przez Google.
- Dostawy sprzętu medycznego do Ukrainy Przedsiębiorca domagał się usunięcia treści wskazujących na dochodzenie dotyczące jakości sprzętu medycznego dostarczanego na rzecz Ukrainy. Rozstrzygnięcie: odmowa usunięcia – ze względu na bieżące znaczenie sprawy dla opinii publicznej.
- Oskarżenia o powiązania z grupą przestępczą Żądanie dotyczyło wpisu blogowego opisującego rzekome związki osoby fizycznej z mafią rosyjską. Rozstrzygnięcie: odmowa usunięcia – Google uznał, że informacje te nadal mają znaczenie społeczne.
- Uchybienia zawodowe za granicą Osoba fizyczna żądała usunięcia licznych artykułów prasowych dotyczących zawieszenia jej w zagranicznym związku zawodowym. Rozstrzygnięcie: odmowa – publikacje pozostają istotne w kontekście wykonywanego zawodu po powrocie do Polski.
- Publikacja danych osobowych w biuletynie urzędowym Żądanie dotyczyło usunięcia powiadomienia administracyjnego zawierającego adres domowy osoby fizycznej. Rozstrzygnięcie: uwzględnienie – Google usunął link, wskazując na obowiązek usunięcia danych osobowych przez organ administracji.
- Spór lekarza ze szpitalem Lekarz wniósł o usunięcie artykułów prasowych dotyczących jego konfliktu z pracodawcą. Rozstrzygnięcie: uwzględnienie – treści dotyczyły prywatnego sporu, bez znaczenia dla oceny kwalifikacji zawodowych.
- Poglądy religijne i polityczne Członek organizacji religijnej zażądał usunięcia publikacji dotyczących jego wypowiedzi na temat małżeństw jednopłciowych i aborcji. Rozstrzygnięcie: częściowe uwzględnienie – usunięto wpisy ze stron nieaktywnych, pozostawiono materiały istotne z uwagi na funkcję publiczną zgłaszającego.
- Nauczyciel i regulamin szkolny Żądanie dotyczyło artykułów opisujących zakaz wnoszenia przedmiotów z wizerunkami postaci z kreskówek. Rozstrzygnięcie: częściowe uwzględnienie – usunięto część linków, lecz pozostawiono publikacje powiązane z działalnością zawodową nauczyciela.
- Przedsiębiorca i powiązania polityczne Wniosek o usunięcie artykułów dotyczących wykorzystywania relacji z urzędnikami w ramach działalności gospodarczej. Rozstrzygnięcie: odmowa – wskazano na znaczenie interesu publicznego i przejrzystości życia gospodarczego.
- Podszywanie się pod adwokata Osoba fizyczna żądała usunięcia artykułów o posługiwaniu się fałszywą tożsamością i nielegalnym świadczeniu usług prawnych. Rozstrzygnięcie: częściowe uwzględnienie – jeden link usunięto, większość pozostawiono ze względu na wagę sprawy i ochronę interesu publicznego.
- Plagiat w pracach doktorskich Wniosek dotyczył publikacji opisujących udział zgłaszającego w skandalu akademickim. Rozstrzygnięcie: odmowa – informacje uznano za istotne dla życia publicznego i środowiska naukowego.
- Celebryta a jego wcześniejsza kariera Znana osoba medialna żądała usunięcia ponad 100 artykułów dotyczących jej pracy w telewizji. Rozstrzygnięcie: odmowa – osoba pozostaje postacią publiczną, a informacje mają charakter historyczny, ale nadal istotny.
- Przedsiębiorca i spór sądowy z prasą Znany przedsiębiorca wniósł o usunięcie materiałów prasowych dotyczących pozwu przeciwko gazecie. Rozstrzygnięcie: odmowa – publikacje stanowiły część debaty publicznej.
Wnioski praktyczne
Analiza powyższych spraw prowadzi do wniosku, że skuteczność żądań w ramach prawa do bycia zapomnianym zależy w dużej mierze od:
- charakteru osoby (prywatna vs. publiczna),
- znaczenia informacji dla debaty publicznej,
- źródła publikacji (media, rejestry urzędowe, blogi prywatne),
- aktualności danych,
- proporcji między prywatnością jednostki a interesem społecznym.
Podmioty składające wnioski powinny być przygotowane na konieczność przedstawienia dokumentacji, a w przypadku odmowy – rozważenia dalszych kroków prawnych, w tym skargi do organu ochrony danych osobowych bądź postępowania sądowego.
* * *
Chcesz dowiedzieć się więcej o prawach użytkowników internetu i skutecznej ochronie swoich danych? Zapraszam na moją stronę: https://twojeprawawinternecie.pl/
