Fot. wejście główne do Naturhistorisches Museum, Wiedeń.
Sąd Najwyższy w uchwale III CZP 40/22 z 28 kwietnia 2022 roku stwierdził, że sprzeczne z naturą stosunku prawnego kredytu indeksowanego do waluty obcej są postanowienia, w których kredytodawca jest upoważniony do jednostronnego oznaczenia kursu waluty właściwej do wyliczenia wysokości zobowiązania kredytobiorcy oraz ustalenia wysokości rat kredytu, jeżeli z treści stosunku prawnego nie wynikają obiektywne i weryfikowalne kryteria oznaczenia tego kursu. Uchwała stwierdza, że postanowienia takie, jeśli spełniają kryteria uznania ich za niedozwolone postanowienia umowne, nie są nieważne, lecz nie wiążą konsumenta w rozumieniu art. 385 (1) k.c.
Treść uchwały wywołała wśród prawników falę komentarzy. Wydaje się jednak, iż do czasu opublikowania uzasadnienia uchwały przez SN dość trudno będzie wywieść konkretne skutki prawne wynikające z tej uchwały. Z jednej strony może ona wskazywać, że do sądów ruszy fala przedsiębiorców , którzy zaciągnęli kredyty w walutach obcych, w których bank w sposób dowolny ukształtował swoje prawo do ustalenia kursów walut mających kardynalne znaczenie dla ustalenia wysokości zobowiązania. Wskazuje na to teza wynikająca z zasad swobody umów, która doznaje ograniczeń właśnie z uwagi na konieczność kształtowania postanowień umowy pozostających w sprzeczności z naturą stosunku prawnego. Co prowadzi do sankcji nieważności umowy.
„Zawarcie umowy z naruszeniem jej postanowieniami wymogu zgodności z właściwością (naturą) stosunku zobowiązaniowego kwalifikuje daną umowę jako wadliwą czynność prawną. Przez czynność wadliwą należy rozumieć taką czynność, która nie wywołuje wszystkich skutków odpowiadających treści oświadczenia woli”. Konsekwencje tego mogą być dotkliwe dla stron. W omawianym wypadku będziemy mieli do czynienia z nieważnością bezwzględną (czynność prawna dotknięta nią nie wywiera żadnych skutków prawnych), sankcje innego rodzaju pojawiać się tu będą uzupełniająco. Art. 58k.c. ustanawia sankcję nieważności prawnej czynności, sprzeczność z ustawą, o której mowa w art. 58 k.c. to nic innego jak sprzeczność z normą z art.353′ k.c. – zakres regulacji art. 58 k.c. obejmuje sprzeczność z postanowieniami norm o charakterze bezwzględnie obowiązującym, a taką jest norma z art.353′ k.c.. Następstwem nieważności bezwzględnej umowy, zawartej wbrew właściwości (naturze) stosunku zobowiązaniowego, jest jej całkowity brak znaczenia prawnego, nieważność ta ma charakter ostateczny i bezwzględny. Umowa nie wywiera wówczas żadnych zamierzonych przez strony skutków prawnych, których dochowanie państwo zabezpieczałoby swym przymusem.” Tak Marek Szczygieł (w)Palestra 41/7-8(475-476), 17-23.
Poczekajmy więc na uzasadnienie uchwały.
