Klika słów o właściwości miejscowej sądów w sprawach frankowych
Fot. Piotrkowska 12, Łódź, Kamienica Dawida Izraela Sendrowicza.
Nowelizacją kodeksu postępowania cywilnego z dnia 4 lipca 2019 roku (Dz.U. 1019, poz. 1469) poszerzono między innymi właściwość przemienną. Wprowadzony art. 37 z indeksem 2 w paragrafie 1 stanowi: „Powództwo o roszczenie wynikające z czynności bankowej przeciwko bankowi, innej jednostce organizacyjnej uprawnionej do wykonywania czynności bankowych lub ich następcom prawnym można wytoczyć przed sąd właściwy dla miejsca zamieszkania albo siedziby powoda”. Motywacją dla tej zmiany jak stanowi uzasadnienie projektu było: ”Doświadczenie orzecznicze i dane statystyczne wskazują, że obecne zasady ustalania właściwości miejscowej sądu odbiegają od aktualnych potrzeb wymiaru sprawiedliwości. Daleko posunięta centralizacja handlu i wszelkiego rodzaju usług (bankowych, ubezpieczeniowych, telekomunikacyjnych, informacyjnych itd.) spowodowała, że siedziby osób prawnych uczestniczących w masowym obrocie mieszczą się niemal wyłącznie w kilku największych miastach, przede wszystkim w Warszawie. Przy obecnych zasadach ustalania właściwości miejscowej sądu prowadzi to do nieproporcjonalnie dużego obciążenia sądów „wielkomiejskich” w stosunku do sądów „prowincjonalnych”. Konsekwencją jest znacząco (czasem kilkakrotnie) dłuższy czas oczekiwania na rozstrzygnięcie takiej samej sprawy w sądzie „wielkomiejskim”, niż w „prowincjonalnym”. Sytuacja taka jest nie do przyjęcia z punktu widzenia konstytucyjnych zasad równości praw i dostępu do sądu: miejsce zamieszkania strony nie powinno wpływać na czas rozpoznania jej sprawy. Zasady procedury powinny zrównoważyć obciążenie sądów „wielkomiejskich” i „prowincjonalnych”. Istotnie wpływ w tzw. sprawach frankowych do Sądów w Warszawie, Wrocławiu determinowany siedzibą banków był przed zmianą ogromny. Z jednej strony pozwoliło to na pewnego rodzaju wykształcenie w tych ośrodkach specjalizacja sędziów w tych sprawach, z drugiej strony spowodowało duże zatory w wydaniu wyroków. Na skutek tychże problemów powstał także słynny już XXVIII „wydział frankowy” w Sądzie Okręgowym w Warszawie. Zmiana kpc i umożliwienie złożenia pozwu do sądu wedle siedziby powoda moim zdaniem to bardzo dobra zmiana. Mniejsze ośrodki działają znacznie sprawniej a i w miarę upływu czasu orzecznictwo w sprawach frankowych ujednoliciło się i dorównuje merytorycznie orzeczeniom sądów warszawskich. Zmiana pozwoliła na znaczące odciążenie, głównie Sądu Okręgowego w Warszawie. Co prawda wpływ w poszczególnych sądach okręgowych jest bardzo różny i nie równomierny (od kilkudziesięciu do kilkuset w I kwartale 2022 r.), ale z pewnością jest to duże ułatwienie dla powodów (szybkość i bliskość sądu). Pojęcia użyte w proj. art. 37 2 są zapożyczone bezpośrednio z odpowiednich przepisów Prawa bankowego względnie ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych – i należy je rozumieć tak, jak w tych przepisach: -„czynności bankowe” to czynności określone zarówno w art. 5 ust. 1, jak i w art. 5 ust. 2 Prawa bankowego, – w przypadku „innej jednostki organizacyjnej uprawnionej do wykonywania czynności bankowych” czynnościami bankowymi są tylko czynności określone w art. 5 ust. 5 w związku z art. 5 ust. 1 Prawa bankowego, – „czynności banku hipotecznego” to czynności określone w rozdziale 2. „Czynności banku hipotecznego” ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych – łącznie, oczywiście, z emisją hipotecznych i publicznych listów zastawnych.Bardzo wyjątkowo zdarza się, aby sądy nie uznawały właściwości przemiennej z art. 37 z indeksem 2 kpc. Jeden orzecznik z Sądu Okręgowego w Łodzi niezmiennie nie dostrzega tej zmiany, o czym za każdym razem przypomina mu Sąd Apelacyjny uchylając jego postanowienia.
W sprawie I ACz 48/22 Sąd Apelacyjny w Łodzi:
P O S T A N O W I E N I E
Dnia 15 marca 2022 r. Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny w następującym składzie: Przewodniczący: sędzia Monika Michalska – Marciniak po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 15 marca 2022 r. w Łodzi sprawy z powództwa E.S. przeciwko Getin Noble Bank Spółce akcyjnej z siedzibą w Warszawie o zapłatę na skutek zażalenia powoda od postanowienia Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 30 listopada 2021 r., sygnatura akt I C 2352/21 p o s t a n a w i a : 1. uchylić zaskarżone postanowienie, 2. rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego pozostawić sądowi pierwszej instancji w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 30 listopada 2021 r. Sąd Okręgowy w Łodzi, stwierdził swoją niewłaściwość miejscową i przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Warszawie (k.73). W uzasadnieniu postanowienia Sąd odwołał się do wykładni pojęcia „roszczenie z umowy” i w konsekwencji doszedł do wniosku, że dyspozycją art. 372 k.p.c. nie są objęte sprawy wynikające z innych zdarzeń aniżeli umowa, np. z bezpodstawnego wzbogacenia (k. 81 i n.). Zażalenie na powyższe postanowienie wniosła strona powodowa, domagając się jego uchylenia oraz zasądzenia kosztów postępowania zażaleniowego. W uzasadnieniu zażalenia, powód odwołała się do celu wprowadzonego do Kpc art. 372 k.p.c. Sąd Apelacyjny zważył co następuje: Zażalenie było zasadne. Jak stanowi przepis art. 372 k.p.c. powództwo o roszczenie wynikające z czynności bankowej przeciwko bankowi, innej jednostce organizacyjnej uprawnionej do wykonywania czynności bankowych lub ich następcom prawnym można wytoczyć przed sąd właściwy dla miejsca zamieszkania albo siedziby powoda. Uszło zatem uwadze Sądu Okręgowego, że powołany przepis w swej treści nie odwołuje się do pojęcia „roszczenia z umowy”, a stanowi o roszczeniach wynikających z czynności bankowych. Za takie niewątpliwe uznać należy roszczenia o zasądzenie świadczenia z powołaniem się na nieważność czynności bankowej, którą stanowi udzielenie kredytu (art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, Dz.U. 2021, poz. 2439). Mając na uwadze powyższe na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. z w. z art. 397 § 3 k.p.c. orzeczono jak w sentencji. Na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 3 k.p.c. rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego pozostawiono sądowi pierwszej instancji w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.
Podobnie w sprawie I ACz 232/22, I ACz 314/22.
