Fot. Palermo, Wochy,
Banki coraz częściej i donośniej informują, iż będą występować z roszczeniami przeciwko kredytobiorcą z umów frankowych. Formułują tezę, iż bank będzie występować o odszkodowanie za korzystanie z kapitału. Dlaczego te roszczenia nie zasługują na uwzględnienie, poniżej kilka argumentów.
Po pierwsze należy wskazać, iż podstawą żądania wedle banków, miałaby być art. 405kc, tj. przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. Jak wiadomo na skutek stwierdzenia nieważności umowy kredytu, powstaje obowiązek zwrotu wzajemnych świadczeń (art. 410kc). Bank winien zwrócić sumę spłaconych rat, kosztów,opłat, prowizji a kredytobiorca kapitał. I tak też stanowi art. 410 kc w zw z art. 405 kc. i nast.
Formułowane zatem roszczenie o odszkodowanie nie mieści się w pojęciu „uzyskanych korzyści”, gdyż kredytobiorca (zakładamy wariant konsumenta) poza uzyskanym kapitałem nie korzystał z niego w celach inwestycyjnych, wręcz przeciwnie zwykle nabywał nieruchomość dla celów mieszkaniowych, które jak wiadomo stanowią pasywo i nie służą pomnażaniu majątku a zaspokajaniu zwykłych potrzeb mieszkaniowych. A zatem nie może być mowy, iż uzyskany kapitał (poza jego wartością nominalną) miałby być wartością inwestycyjną służącą jego pomnażaniu.
Po drugie, wyłączną przyczyną dla której umowa jest nieważna leży po stronie banków, które tworzyły wzorce umów. A zatem nie byłoby zgodne z zasadami współżycia społecznego (art. 5 kc), aby bank teraz miał z tej sytuacji w jakikolwiek sposób skorzystać. Wpisuje się to także w cel dyrektyw UE chroniących konsumentów.
Zgodnie z artykułem 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 w interesie konsumentów, jak i konkurentów, Państwa Członkowskie zapewniają stosowanie i skuteczne środki mające na celu zapobieganie stałemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez sprzedawców i dostawców z konsumentami.
Artykuł 23 dyrektywy 2008/48 o kredycie konsumenckim w części „Sankcje”, stanowi: „Państwa członkowskie ustanawiają przepisy dotyczące sankcji mających zastosowanie w przypadku naruszenia przepisów krajowych przyjętych zgodnie z niniejszą dyrektywą i podejmują wszelkie niezbędne działania w celu zapewnienia stosowania tych sankcji. Przewidziane sankcje muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające”.
TSUE także wielokrotnie orzekał w oparciu o powyższe zasady, przypominając o ochronie konsumenta także w kontekście sankcji odstraszającej.
TSUE konsekwentnie wskazuje, że ochrona konsumentów leży w interesie publicznym. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału dotyczącym zasad stosowania sankcji za naruszenie prawa UE, państwa członkowskie zachowują swobodę wyboru sankcji za naruszenia prawa Unii, jednakże muszą zapewnić, aby te były skuteczne, proporcjonalne i odstraszające (zob. wyrok C-34/13 Kušionová, pkt. 59, C 565/12, Crédit Lyonnais, pkt 44; C 418/11 Texdata Software, pkt 50; C 387/02, C 391/02 i C 403/02 Berlusconi i in. Pkt64,65. Przykładowo w sprawie francuskiej C-565/12 Credit Lyonais konsument zawarł z firmą finansową (kredytodawcą) umowę kredytu konsumenckiego. W związku z zaprzestaniem spłaty kredytodawca, wypowiedział umowę i wystąpił do sądu o zasądzenie zapłaty kwoty sumy głównej z odsetkami w wysokości 5,918% rocznie od dnia 17 kwietnia 2012 r. oraz o zasądzenie rocznej kapitalizacji odsetek.
TSUE uznał, że przepisy dyrektywy 2008/48 nie zezwalają na stosowanie krajowych regulacji dotyczących sankcji, na mocy których w wypadku naruszenia przez kredytodawcę przed kontraktowego obowiązku oceny zdolności kredytowej kredytobiorcy poprzez sprawdzenie odpowiedniej bazy danych, kredytodawca jest pozbawiany prawa do odsetek umownych, lecz z mocy prawa przysługują mu odsetki ustawowe wymagalne od daty ogłoszenia wyroku sądowego nakazującego kredytobiorcy zapłatę kwot pozostałych do spłacenia, których stawka jest ponadto podwyższona o 5 punktów, jeżeli po upływie dwóch miesięcy tego ogłoszenia kredytobiorca nie spłacił długu.
TSUE wprost wskazał, że „(…) gdyby sankcja polegająca na pozbawieniu odsetek została osłabiona, a nawet zniesiona, oznaczałoby to siłą rzeczy, iż nie ma ona rzeczywiście odstraszającego charakteru (pkt. 65).
Państwa członkowskie zachowują swobodę w wyborze sankcji za naruszenia prawa Unii, jednakże muszą zapewnić, aby te były skuteczne, proporcjonalne i odstraszające (wyrok C-34/13 Kušionová, pkt. 59, C 565/12, Crédit Lyonnais, pkt 44; C 418/11 Texdata Software, pkt 50; C 387/02, C 391/02 i C 403/02 Berlusconi i in. Pkt64,65)
Polskie sądy także już orzekały prawomocnie oddalając tego rodzaju roszczeni banków. Wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 20 lutego 2020 r., I ACa 635/19 (ING BSK p. kredytobiorcy frankowemu). Wyrok Sąd Apelacyjny w Warszawie (Getin Noble Bank) z 21.02.2021 r.
