W umowie przewozu, niezależnie od środka transportu, list przewozowy pełni szczególną funkcję. Występuje on w transporcie każdego rodzaju, pomimo różnych źródeł regulacji. Jego nazwa może być oczywiście inna, tak jak w transporcie morskim, gdzie określa się go mianem konosamentu, ale funkcje tego dokumentu pozostają zawsze zbliżone. Nie inaczej jest w międzynarodowym drogowym przewozie towarów, gdzie dokument ten ma fundamentalne znaczenie dla przewozu. Kluczowe zatem dla bezpieczeństwa prawnego jest zapewnienie, że dokument listu przewozowego jest zgodny z przepisami, zawiera odpowiednie, rzetelne informacje. Za kształt listu przewozowego odpowiadają przede wszystkim spedytorzy, ale także, nadawcy czy sam przewoźnik, w którego przede wszystkim interesie jest, żeby list przewozowy był sporządzony w sposób należyty. Nierzetelność listu przewozowego, czy jego brak, nie powoduje oczywiście automatycznie, że umowa przewozu była nieważna, czy roszczenia nie mogą być dochodzone, jednak może to powodować bardzo istotne komplikacje dowodowe.
###############################################################
Od momentu szerokiego otwarcia granic Unii Europejskiej na niemalże nieograniczone usługi polskich przewoźników, powstało bardzo wiele podmiotów, często niewielkich, które zaczęły prowadzić działalność transportową, bez odpowiedniego przygotowania i organizacji. Niestety, ale przy bardzo dużej ilości usługodawców, bardzo często zdarza się, że list przewozowy jest nierzetelne sporządzony, z ograniczeniem się jedynie do wpisania podstawowych, nie weryfikowanych danych, na kopiowanym wielokrotnie blankietowym formularzu. Jego treść często generowana jest komputerowo, bez możliwości zmiany po faktycznym rozeznaniu sytuacji w chwili ładowania przesyłki. Nie jest odosobnioną praktyką nie weryfikowanie stanu przesyłki, jej ilości, sposobu opakowania, wagi przesyłki. Nawet w sytuacji stwierdzenia nieprawidłowości, nierzadko nie dba się nawet o stwierdzenie ich w liście przewozowym. Takie działanie, może mieć bardzo poważne skutki.
###############################################################
Zgodnie z konwencją o międzynarodowym drogowym przewozie towarów (zwanej czasem potocznie konwencją CMR), list przewozowy jest podstawowym dowodem zawarcia umowy przewozu oraz jej szczegółowych postanowień – w tym stanu przesyłki w chwili jej nadania. W konwencji przewidziano szczegółowo jakie informacje powinny znaleźć się w liście przewozowym – nie jest to przy tym katalog zamknięty, przez co rozumieć należy, że brak jest zakazów wpisywania jakichkolwiek istotnych informacji dotyczących przewozu. W liście przewozowym powinny znaleźć się przede wszystkim informacje kluczowe, takie jak dokładne miejsce nadania, odbioru, rodzaj towaru, jego opakowanie, ale także to o czym często się zapomina, czyli ilość towaru, jego waga brutto, stan i ewentualne uszkodzenia czy braki w opakowaniu. Warto na marginesie podkreślić, że nawet już sam brak zamieszczenia odpowiednich danych w liście przewozowym czy ich nierzetelność – to jest formalne braki listu przewozowego, przykładowo wagi czy rodzaju przesyłki, mogą doprowadzić do powstania początkowo nieoczywistej szkody, za którą odpowiedzialny będzie nadawca, względnie jego spedytor.
###############################################################
List przewozowy ma bardzo szerokie i istotne znaczenie dowodowe – w tym w postępowaniu sądowym. Zawarcie w nim oznaczonych danych w zależności od sytuacji znacznie ułatwia albo utrudnia ewentualny proces sądowy. Istotne jest, żeby treść listu, w zakresie zwłaszcza przesyłki, odpowiadała rzeczywistości. Przewoźnik ponosi odpowiedzialność za ilość i stan przesyłki od jej przyjęcia. Właściwości przesyłki w chwili doręczenia, pod kątem prawidłowości przewozu, będą przy dostarczeniu zatem weryfikowane w kontekście danych stwierdzonych w liście przewozowym – istnieje w tym zakresie domniemanie, że przesyłka została nadana w takim stanie, w jakim określona jest w liście przewozowym. Wszelkie odstępstwa od tego stanu będą miały istotne znaczenie w kontekście oceny, czy ewentualne niezgodności powstały w czasie przewozu. Warto podkreślić, że konwencja wprost wskazuje, że w braku uzasadnionych zastrzeżeń przewoźnika, wpisanych do listu przewozowego, istnieje domniemanie, że towar i jego opakowanie były widocznie w dobrym stanie w chwili przyjęcia przez przewoźnika i że ilość sztuk, jak również ich cechy i numery były zgodne z oświadczeniami w liście przewozowym. W sytuacji zatem, kiedy przewoźnik nie zweryfikuje stanu nadawanej przesyłki, nie odnotuje ewentualnych uwag w liście przewozowym, a przy odbiorze okaże się, że towaru jest mniej, albo jest w gorszym stanie niż stwierdzone w liście przewozowym, to przewoźnik naraża się na odpowiedzialność odszkodowawczą, mimo, że to nie w czasie przewozu mogło dojść do szkody – oczywiście może próbować udowodnić innymi dowodami, że stan przesyłki w chwili przyjęcia odbiegał już od treści listu przewozowego, ale może się to okazać znacznie utrudnione albo wręcz niemożliwe. Na marginesie dodać warto, że nadawca odpowiada również wobec przewoźnika za dołączenie do przesyłki odpowiednich dokumentów potrzebnych do dokonania przewozu – powinny one zostać wymienione w liście przewozowym – stwierdzenie w liście przewozowym ich dostarczenia będzie dowodem, że zostały one wydane, a odwrotnie – brak wspomnienia o nich może stanowić dowód, że nie zostały dostarczone. Spór w tym zakresie może powstać w sytuacji poniesienia kosztów związanych za nieprzestrzeganie przepisów celnych i innych podobnych.
###############################################################
Często zapomina się, że bardzo istotne jest oznaczenie wagi towaru oraz sprawdzenie tej wagi. W praktyce jest to wymóg trudny do spełnienia, bo drobni przewoźnicy nie dysponują odpowiednimi wagami do zważenia pojazdu po załadowaniu. Nie mogą zatem w warunkach obrotu gospodarczego pozwolić sobie na szczegółowe sprawdzanie, czy waga jest zgodna z zadeklarowaną. Konieczne jest wówczas, w przypadku uzasadnionych wątpliwości co do rzetelności opisanych cech przesyłki, odnotowanie tego faktu w liście przewozowym. Jest to istotne z punktu widzenia zakresu odpowiedzialności odszkodowawczej przewoźnika za stan przesyłki. Zgodnie z artykułem 23 konwencji CMR, odszkodowanie za zniszczenie, zgubienie, uszkodzenie przesyłki nie może przekraczać 8,33 jednostki rozrachunkowej za 1 kilogram brakującej wagi brutto. Nie jest ciężko przekroczyć ten limit np. w przypadku transportu elektroniki. Tym samym, od treści listu przewozowego oraz precyzyjnie określonej wagi towaru może być uzależniona wysokość potencjalnej odpowiedzialności odszkodowawczej przewoźnika. Brak określenia dokładnych parametrów towaru w liście przewozowym, może istotnie utrudnić zarówno dochodzenie odszkodowania jak i limitowanie jego wysokości. Warto podkreślić, że konwencja wskazuje również, że to właśnie w liście przewozowym nadawca może zadeklarować, za umówioną dodatkową opłatą, wartość towaru przekraczającą granicę odpowiedzialności wedle zasad ogólnych.
###############################################################
Z punktu widzenia wszystkich przedsiębiorców zajmujących się świadczeniem usług przewozu, istotne jest, żeby dbać o rzetelność i kompletność danych stwierdzonych w liście przewozowym. Celowym jest dokonanie przeglądu stosowanych procedur i praktyk, w tym wśród pracowników i podwykonawców, za których przewoźnik czy spedytor odpowiada, w ten sposób, żeby uniknąć potencjalnie dotkliwej odpowiedzialności odszkodowawczej.
