Ostatnio coraz więcej się słyszy o pozwach za błąd medyczny. Czy jako lekarz mogę zminimalizować szanse na taki pozew?
Problematyka odszkodowań i zadośćuczynień za błąd medyczny jest szeroka i obejmuje wiele zagadnień. Mogłoby się wydawać, że brak błędu w trakcie leczenia i wystąpienie „tylko” typowych dla danego zabiegu powikłań jest równoznaczny z brakiem błędu medycznego. Jednak jeśli jako lekarz nie zadbaliśmy o odpowiednią zgodę pacjenta na dane leczenie nie jest to takie oczywiste więc pierwszym krokiem do zwiększenia bezpieczeństwa prawnego praktyki lekarskiej jest pozyskiwanie od pacjenta odpowiedniej, pouczonej zgody na zabieg. Jeśli chcesz wiedzieć jak to zrobić czytaj dalej.
Pouczona zgoda
Stosownie do art. 16 ustawy z dnia 6ego listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, dalej jako „Ustawa o Prawach Pacjenta” zgoda na leczenie, podobnie do odmowy zgody, powinna zostać przez pacjenta wyrażana „po uzyskaniu informacji” w zakresie określonym w art. 9 Ustawy o Prawach Pacjenta, czyli zasadniczo informacji o aktualnym stanie zdrowia pacjenta, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu, w zakresie świadczeń zdrowotnych udzielanych przez osobę wykonującą zawód medyczny oraz zgodnie z posiadanymi przez nią uprawnieniami (art. 9 ust. 2 Ustawy o Prawach Pacjenta).
Należałoby więc przyjąć, że przed zaproponowaniem jakiegokolwiek leczenia lekarz powinien pacjenta dokładnie zbadać, przeprowadzić z nim dokładny wywiad zdrowotny. Następnie na podstawie dokonanych ustaleń zaproponować możliwe postępowania, wskazać ich plusy i minusy.
W przypadku większości zabiegów tzw. diagnoza powinna zostać poprzedzona przeprowadzeniem pełnego wywiadu zdrowotnego: badaniem i wywiadem z pacjentem, analizą wyników zleconych badań czy konsultacjami z innymi specjalistami.
Dopiero mając właściwą diagnozę wiemy co będziemy leczyć
Po postawieniu pacjentowi diagnozy i zaproponowaniu leczenia powinniśmy wykluczyć występowanie u pacjenta przeciwwskazań zdrowotnych do tego konkretnego planu leczenia, a jeśli one występują omówić z pacjentem ich potencjalny wpływ na leczenie, ewentualnie zaproponować alternatywne plany leczenia.
Dalej należy spełnić wobec niego obowiązek informacyjny tj. poinformować o ryzykach związanych z możliwymi powikłaniami i statystyczną częstotliwością ich wystąpienia. W niektórych okolicznościach należy zlecić wykonanie dodatkowych badań. Po dokładnym omówieniu planu leczenia lekarz powinien upewnić się, że pacjent wszystko zrozumiał, nie ma pytań i wyraża świadomą zgodę na zaproponowane leczenie. Pominięcie któregoś z tych kroków może oznaczać, że zgody pacjenta nie możemy uznać za świadomą, a więc wiążącą co z założenia oznacza, że lekarz może odpowiadać za leczenie bez zgody, szczególnie w planach leczenia, które nie zmierzają bezpośrednio do ratowania życia i zdrowia, a więc braku uzyskania zgody nie można usprawiedliwiać nadzwyczajnymi okolicznościami.
Indywidualne podejście do pacjenta
Lekarz powinien za każdym razem podejść indywidualnie do pacjenta, upewnić się czy dany zabieg będzie dla pacjenta bezpieczny, określić jakie są szanse powodzenia konkretnego zabiegu, zakwalifikować pacjenta do zabiegu i dokładnie pouczyć o możliwych powikłaniach, upewnić się, że pacjent podejmuje decyzje świadomie czyli po zapoznaniu się ze wszystkimi istotnymi okolicznościami, szczególnie w ramach świadczenia usług medycznych odpłatnie, w sektorze prywatnym.
Nie każda zgoda pacjenta będzie wymagała formy pisemnej, ale warto zadbać o stosowanie odpowiednich formularzy w swojej praktyce, która w przypadku sporu pomoże nam udowodnić, że spełniliśmy obowiązek informacyjny wobec pacjenta.
W tym miejscu chciałam uczulić na stosowanie wzorów formularzy, które są dawane do wypełnienia przez pracownika recepcji jako typowe zabezpieczenie interesów lekarza, a nie pacjenta który nic z tego nie rozumie i nawet nie ma czasu się z tym formularzem zapoznać. Taki nieomówiony z pacjentem wzór formularza nie stanowi realnej ochrony, a jedynie dobrą podstawą dla wypełnienia obowiązku informacyjnego, o ile zostanie dokładnie przez lekarza z pacjentem omówiony według schematu omówionego powyżej.
W przypadku niedotrzymania standardów informacyjnych czy później standardów leczenia przy odpłatnym zabiegu, nieratującym życia, nie może być mowy o usprawiedliwianiu takich zaniedbań czy błędów, co m.in. będzie się wiązało z odpowiedzialnością lekarza za błąd medyczny nawet jeśli wystąpiło powikłanie typowe dla danego zabiegu. Tak m.in, Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 kwietnia 2007 r. II CSK 2/07:
„Zakres udzielanych pacjentowi informacji musi być uzależniony od rodzaju zabiegu, w szczególności od tego, czy za jego przeprowadzeniem przemawiają bezwzględne czy względne wskazania, czy też chodzi np. o zabieg kosmetyczny; o ile w wypadku zabiegu ratującego życie obowiązek udzielenia pacjentowi informacji nie wymaga wskazania wszystkich możliwych skutków jego wykonania i w takich wypadkach może ograniczać się do wskazania możliwych niekorzystnych skutków i powikłań, będących zwykłym typowym następstwem danego zabiegu, o tyle w wypadku zabiegów kosmetycznych zakres tego obowiązku musi być szerszy.”
Jak również Sąd Apelacyjny w Gdańsku – I Wydział Cywilny w wyroku z dnia 23 października 2018 r., I ACa 1136/17 : „Im mniej dany zabieg jest niezbędny dla ratowania życia lub zapobieżenia powstaniu niepełnosprawności, tym bardziej szczegółowa powinna być informacja udzielana pacjentowi. Obowiązek lekarza uprzedzania chorego o możliwych komplikacjach zamierzonej operacji inaczej przedstawia się w sytuacji, gdy chodzi o operację mającą na celu poprawę stanu zdrowia, a inaczej, gdy operacja jest niezbędna dla ratowania życia chorego.”
