Kiedy spółka z o.o. jest dłużnikiem razem z nią za zapłatę długu może odpowiadać członek zarządu. Sprawy te nie należą do rzadkości, gdyż często zdarza się, że spółka nie ma majątku na zaspokojenie swoich długów. Art. 299 KSH jest instrumentem prawnym, który reguluje spory pomiędzy wierzycielem a członkiem zarządu. Z jednej strony przepis ten pozwala uzyskanie zapłaty w określonych okolicznościach, a z drugiej strony nie dopuszcza do nadmiernego obciążenia członka zarządu, który rzetelnie prowadził sprawy spółki.
Za co odpowiada członek zarządu?
Najczęściej dochodzone są należności przedsiębiorców z niezapłaconych faktur, czyli np. za nabyte przez spółkę towary lub usługi. Wierzycielem spółki mogą być także inne podmioty w tym pracownicy, a także poszkodowani przez spółkę w wyniku czynu niedozwolonego albo niewykonania umowy. Art. 299 KSH nie wprowadza w tym zakresie ograniczeń, a zatem odpowiedzialność ta dotyczy wszelkich wierzytelności prywatnoprawnych.
Nie tylko członek zarządu sp. z o.o.
Warto pamiętać, że osobą odpowiedzialną może być nie tylko członek zarządu sp. z o.o., ale także likwidator (za wyjątkiem likwidatorów ustanowionych przez sąd). Ponadto począwszy od 1 marca 2021 r. odpowiedzialność na tych samych zasadach zgodnie z art. 300132 KSH będą ponosić także członkowie zarządu prostej spółki akcyjnej.
Odpowiedzialność tylko po bezskutecznej egzekucji przeciwko spółce
Członek zarządu nie jest odpowiedzialny na tych samych zasadach co spółka. Do zasądzenia należności od niego potrzebne jest spełnienie dodatkowego warunku tj. ustalenia bezskuteczności egzekucji wierzytelności przeciwko spółce, która jest dłużnikiem. Dopiero zatem po stwierdzeniu tej okoliczności, kiedy spółka nie ma majątku pozwalającego na zaspokojenie można skierować sprawę przeciwko członkowi zarządu. Z tego względu odpowiedzialność tę określa się niekiedy jako subsydiarną.
Obrona członka zarządu
Celem art. 299 KSH nie jest obciążenie członków zarządu nieograniczoną odpowiedzialnością za długi spółki w każdej sytuacji, a jedynie wówczas gdy nierzetelnie prowadzili sprawy spółki doprowadzając do bezskutecznej egzekucji z jej majątku. Dlatego też członek zarządu może się bronić podnosząc szereg zarzutów. W ten sposób nie dochodzi do automatycznego zasądzenia żądanych kwot, jeśli zostanie ustalone, że członek zarządu dopełnił swoich obowiązków.
Zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości
Jeśli członek zarządu wykaże, że zgłosił we właściwym czasie wniosek o ogłoszenie upadłości spółki, wówczas nie będzie odpowiadał za długi spółki. Dbałość o terminowe złożenie wniosku jest zatem podstawowym obowiązkiem członka zarządu, którego niedopełnienie może skutkować dolegliwą odpowiedzialnością finansową. Ten sam skutek członek zarządu osiągnie, jeśli wykaże, że wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu.
Brak winy lub szkody
Członek zarządu może bronić się również zarzutem, iż nie ponosi winy w niezgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości spółki np. z powodu choroby. Jak również zarzutem, iż pomimo niezgłoszenia przez niego wniosku o ogłoszenie odpowiedzialności oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody, ponieważ nawet w przypadku prawidłowego zachowania się członka zarządu wierzyciel i tak nie uzyskałby zaspokojenia.
Dodatkowe zarzuty
Należy też pamiętać, że członkowie zarządu nie ponoszą odpowiedzialności za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w czasie, gdy prowadzona jest egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa, jeżeli obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał w czasie prowadzenia egzekucji.
Powyższe zarzuty zostały szczegółowo wskazane w omawianym przepisie, jednak bogactwo sytuacji, kiedy może dochodzić do oceny odpowiedzialności członków zarządu sprawia, że również w innych przypadkach członkowie zarządu mogą się niekiedy z niej zwolnić. Przykładów takich dostarcza lektura orzeczeń sądów, które omówiłem w publikowanych opracowaniach (Daniel Dulęba, Procesowe aspekty odpowiedzialności członków zarządu spółki z o.o. na podstawie art. 299 k.s.h., Prawo Spółek 2008/5; Odpowiedzialność członków zarządu spółki z o.o. na podstawie art. 299 kodeksu spółek handlowych, Toruń 2008; Glosa do wyroku Sądu Najwyższego – Izby Cywilnej z dnia 24 czerwca 2004 r. III CK 107/2003, Rejent 2006/9) oraz na stronie: www.danieluleba.pl.
