Zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, jednymi ze źródeł powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej – na obszarze działania organów, które je ustanowiły – są akty prawa miejscowego. Warunkiem wejścia w życie aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie. Organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej, na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów. Zasady i tryb wydawania aktów prawa miejscowego określa ustawa.
W przypadku gminy, chodzić tutaj będzie o ustawę z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. Przewiduje ona, że na podstawie upoważnień ustawowych gminie przysługuje prawo stanowienia aktów prawa miejscowego obowiązujących na obszarze gminy, natomiast w art. 40 ust. 2 wskazuje zakres spraw, jakie organy gminy mogą uregulować na podstawie powołanej ustawy.
W szczegółowo wskazanym w ustawie zakresie i przypadkach, rada gminy może również wydawać przepisy porządkowe, które z kolei mogą przewidywać za ich naruszanie karę grzywny wymierzaną w trybie i na zasadach określonych w prawie o wykroczeniach. Akty prawa miejscowego zasadniczo ustanawia rada gminy w formie uchwały, lecz – w przypadku niecierpiącym zwłoki – przepisy porządkowe może wydać również wójt, w formie zarządzenia. Zarządzenie powinno zostać zatwierdzone na najbliższej sesji rady gminy, gdyż w przeciwnym przypadku utraci moc.
Ustawa o samorządzie gminnym reguluje zarazem kwestie związane z wystąpieniem przez grupę mieszkańców gminy (co najmniej 100, 200 lub 300, zależnie od liczby mieszkańców), posiadających czynne prawa wyborcze do organu stanowiącego, z obywatelską inicjatywą uchwałodawczą (art. 41a in extenso ustawy).
W ustawie odnajdziemy specjalne przepisy dotyczące obowiązywania aktów prawa miejscowego w przypadku połączenia gmin lub zmiany ich granic. Z problematyką aktów prawa miejscowego może ponadto wiązać się kwestia nadzoru nad działalnością gminną, o której mowa w rozdziale 10 ustawy.
Źródła:
- Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.);
- Ustawa z dnia 8 marca 1990 r.o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 559 z późn. zm.).
