22 września 2023 r. weszły w życie przepisy ustawy z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o emeryturach pomostowych oraz niektórych innych ustaw, w tym między innymi kodeksu postępowania cywilnego, które wprowadziły m.in. zasadnicze zmiany w zakresie przywracania pracowników do pracy oraz udzielania zabezpieczenia w sprawach z zakresu prawa pracy.
Pracodawca ma obowiązek dalszego zatrudniania pracownika na wniosek pracownika
Zgodnie z art. 477[2] § 2 Kodeksu postępowania cywilnego: „Uznając wypowiedzenie umowy o pracę za bezskuteczne albo przywracając pracownika do pracy, sąd na wniosek pracownika nakłada w wyroku na pracodawcę obowiązek dalszego zatrudnienia pracownika do czasu prawomocnego zakończenia postępowania.„ Oznacza to, że sąd jest związany wnioskiem pracownika złożonym w toku postępowania, w którym pracownik dochodzi uznania wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne albo przywrócenia do pracy.
Warto podkreślić, że pracodawca, na którego sąd nałożył obowiązek dalszego zatrudnienia pracownika jest zobowiązany do jego zatrudnienia na identycznych warunkach pracy i płacy, co przed rozwiązaniem z nim stosunku pracy. Dalszy obowiązek zatrudniania pracownika może jednak wygasnąć z chwilą prawomocnego rozstrzygnięcia na korzyść pracodawcy (uwzględnienia jego apelacji) i tym samym oddaleniu roszczeń pracownika.
Dotychczas nałożenie takiego obowiązku miało charakter fakultatywny, co oznacza, że sąd nie miał obowiązku uwzględnienia wniosku złożonego w tym zakresie przez pracownika.
Udzielenie zabezpieczenia w sprawach z zakresu prawa pracy
Do kodeksu postępowania cywilnego została wprowadzona całkowicie nowa, szczególna regulacja, wprowadzająca zabezpieczenie w sprawach z zakresu prawa pracy w postaci nakazu dalszego zatrudniania pracownika, do czasu prawomocnego zakończenia postępowania. Zgodnie z wprowadzonym nowelizacją przepisem art. 755[5] § 1 Kodeksu postępowania cywilnego: „W sprawach z zakresu prawa pracy, w których pracownik podlegający szczególnej ochronie przed rozwiązaniem stosunku pracy za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia dochodzi roszczenia o uznanie wypowiedzenia stosunku pracy za bezskuteczne lub o przywrócenie do pracy, sąd na wniosek uprawnionego na każdym etapie postępowania udzieli zabezpieczenia przez nakazanie dalszego zatrudnienia go przez pracodawcę do czasu prawomocnego zakończenia postępowania. Podstawą udzielenia zabezpieczenia jest jedynie uprawdopodobnienie istnienia roszczenia. Sąd może odmówić udzielenia zabezpieczenia wyłącznie w sytuacji, gdy roszczenie jest oczywiście bezzasadne.” Wniosek o udzielenie zabezpieczenia może zostać złożony przez zwolnionego pracownika, który podlega szczególnej ochronie, na każdym etapie trwającego postępowania. Pracodawca może oczywiście zaskarżyć postanowienie w przedmiocie udzielenia zabezpieczenia w postaci dalszego zatrudniania do sądu drugiej instancji.
Pracownikami podlegającymi szczególnej ochronie przed rozwiązaniem stosunku pracy są m.in. pracownice w ciąży, pracownicy korzystający z ochrony przedemerytalnej czy działacze związkowi. Warto jednak podkreślić, że katalog pracowników podlegających szczególnej ochronie jest jednak bardzo szeroki, a w Kodeksie pracy brak jest definicji legalnej tego pojęcia.
Ponadto jeżeli pracodawca wykaże, że po udzieleniu zabezpieczenia zaistniały przesłanki uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika, może on żądać uchylenia prawomocnego postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia. Przesłanki, które uprawniałyby pracodawcę do uchylenia postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia są zatem ograniczone. Mowa tu wyłącznie o ciężkim naruszeniu przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych, popełnienia przez pracownika przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisko (gdy jest ono oczywiste lub zostało stwierdzone), a także w razie zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.
Zmiany dotyczą również spraw, które były w toku przed 22 września 2023 roku
Istotne znaczenie mają również przepisy przejściowe nowelizacji. Wprowadzone zmiany będą mieć bowiem zastosowanie do postępowań wszczętych i niezakończonych przed dniem ich wejścia w życie przepisów ustawy. Oznacza to, że jeżeli pracownik, którego postępowanie o uznanie wypowiedzenia stosunku pracy za bezskuteczne lub przywrócenie do pracy zostało wszczęte i nie zakończyło się przed dniem 22 września 2023 roku, złoży wniosek o zobowiązanie pracodawcy do dalszego zatrudnienia pracownika do czasu prawomocnego zakończenia postępowania lub wniosek o zabezpieczenie w takiej postaci, jeżeli należy do uprawnionej grupy, będzie musiał zostać przyjęty z powrotem do pracy.
