Fala oszustw i wyłudzeń dotyczących środków znajdujących się na rachunkach bankowych przybiera na sile. Działania sprawców stają się coraz bardziej zuchwałe. Wystarczy chwila nieuwagi, aby stracić kilkanaście lub nawet kilkadziesiąt tysięcy złotych.
Jak się w takiej sytuacji bronić? Czy można domagać się od banku zwrotu środków bezprawnie zagarniętych przez oszustów?
Praktyka pokazuje, że banki częstokroć odmawiają uwzględnienia reklamacji składanych w tym zakresie przez klientów.
Jakie kroki należałoby w takim razie podjąć, aby skutecznie dochodzić swoich praw?
1. Zgłoszenie faktu kradzieży bezpośrednio w banku
W pierwszej kolejności należy oczywiście dokonać odpowiedniego zgłoszenia faktu kradzieży bezpośrednio w banku. Najlepiej połączyć je od razu z wnioskiem o zablokowanie wszystkich lub części z należących do nas rachunków bankowych (w zależności od konkretnej sytuacji).Już na tym etapie powinniśmy się także domagać od banku zwrotu kwoty nieautoryzowanej transakcji płatniczej. Stosownie do art. 46 ust. 1 ustawy o usługach płatniczych (dalej: uup), w przypadku wystąpienia nieautoryzowanej transakcji płatniczej bank jest zobowiązany niezwłocznie, nie później jednak niż do końca dnia roboczego następującego po dniu stwierdzenia wystąpienia nieautoryzowanej transakcji, którą został obciążony rachunek, lub po dniu otrzymania stosownego zgłoszenia, zwrócić klientowi kwotę nieautoryzowanej transakcji płatniczej, z wyjątkiem przypadku gdy ma uzasadnione i należycie udokumentowane podstawy, aby podejrzewać oszustwo, i poinformuje o tym w formie pisemnej organy powołane do ścigania przestępstw.
2. Poinformowanie o fakcie kradzieży Policji
W dalszej kolejności należy także powiadomić o włamaniu na rachunek i kradzieży środków organy ścigania (Policję) praz uzyskać od nich zaświadczenie o złożonym zawiadomieniu (będzie ono przydatne na etapie składania reklamacji w banku lub w ewentualnym postępowaniu sądowym).
3. Złożenie reklamacji w banku
W przypadku gdy bank odmawia dokonania zwrotu kwoty nieautoryzowanej przez nas transakcji, konieczne staje się wystąpienie do niego z reklamacją, w której należałoby opisać zwięźle stan faktyczny sprawy oraz podać podstawę prawną roszczenia o zwrot środków (art. 46 ust. 1 uup).Zgodnie ze stanowiskiem Rzecznika Finansowego (por. raport „Nieautoryzowane transakcje płatnicze – analiza aktualnej sytuacji rynkowej i główne problemy”), w sytuacji, gdy transakcja dokonywana jest na podstawie działań podjętych przez inne niż płatnik osoby – np. gdy dane uwierzytelniające i autoryzujące udostępnione zostały osobom nieuprawnionym w wyniku podejmowanych przez nie działań o charakterze przestępczym, co prowadzi do inicjacji transakcji płatniczej przez osoby trzecie wbrew woli (lub bez wiedzy) płatnika przy użyciu instrumentu płatniczego, którego płatnik jest posiadaczem, nie można mówić o zgodzie płatnika na jej przeprowadzenie w rozumieniu art. 40 uup. Przyjmując pogląd, że w takim wypadku nie mamy do czynienia z wyrażeniem zgody w rozumieniu art. 40 ust. 1 uup, konsekwentnie transakcje płatniczą należy uznać za nieautoryzowaną ze wszelkimi skutkami z tego wynikającymi (w tym w szczególności z art. 46 ust. 1 uup).
Działania przestępcze, o których mowa wyżej, mogą np. polegać na: 1) zainfekowaniu komputera (telefonu komórkowego) należącego do klienta banku złośliwym oprogramowaniem, 2) podstępnym doprowadzeniu klienta do zainstalowania na swoim komputerze (telefonie komórkowym) aplikacji do zdalnego sterowania pulpitem (np. AnyDesk, TeamViewer, itp.), 3) podmiany karty SIM w telefonie służącym do autoryzacji transakcji płatniczych.
W rezultacie, wskazane wyżej przepisy statuują następujące główne zasady w relacji klient (poszkodowany) – bank w związku z wystąpieniem tzw. nieautoryzowanej transakcji płatniczej:
a) obowiązek bezwarunkowego zwrotu przez bank środków klientowi w przypadku wystąpienia nieautoryzowanej transakcji (art. 46 ust. 1 uup),
b) zwrot tych środków w terminie D+1 (art. 46 ust. 1 uup), tj. do upływu następnego dnia od daty zgłoszenia,
c) ustalenie zasad ewentualnej odpowiedzialności klienta za nieautoryzowaną transakcję dopiero po zwrocie środków (art. 46 uup, art. 42 uup).
Innymi słowy, bank, do którego zgłoszono reklamację w związku z nieautoryzowaną transakcją płatniczą, powinien najpierw dokonać zwrotu środków na rzecz klienta, a dopiero następnie, w przypadku, gdy uważa, że klient umyślnie albo wskutek rażącego niedbalstwa doprowadził do nieautoryzowanej transakcji płatniczej albo umyślnie albo wskutek rażącego niedbalstwa dopuścił się naruszenia co najmniej jednego z obowiązków, o których mowa w art. 42 uup (tj. m.in. obowiązku przechowywania instrumentu płatniczego z zachowaniem należytej staranności oraz nieudostępniania go osobom nieuprawnionym), powinien wezwać klienta do zapłaty lub wytoczyć przeciwko niemu odpowiednie powództwo przed sądem.
Odmowa dokonania zwrotu środków przez bank może natomiast nastąpić jedynie wówczas, gdyby bank powziął uzasadnione i należycie udokumentowane podejrzenie próby oszustwa ze strony klienta oraz poinformował o takim podejrzeniu w formie pisemnej organy ścigania. Podkreślenia wymaga przy tym, że podejrzenie oszustwa musiałoby dotyczyć poszkodowanego działaniami przestępców klienta, a nie osób, które dokonały nieautoryzowanych transakcji płatniczych mających za przedmiot środki znajdujące się na należącym do niego rachunku. W przypadku braku złożenia i udokumentowania tego rodzaju zawiadomienia przez bank, nie ma on żadnych prawnych podstaw do tego, aby odmówić klientowi zwrotu środków odpowiadających wysokości nieautoryzowanych transakcji płatniczych.
4. Wniosek do Rzecznika Finansowego o podjęcie interwencji
Zgodnie z art. 24 ust. 1 pkt 1 Ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym podjęcie czynności przez Rzecznika następuje m.in. na wniosek klienta podmiotu rynku finansowego w sytuacji nieuwzględnienia jego roszczeń przez podmiot rynku finansowego w trybie rozpatrywania reklamacji. Oznacza to, że w przypadku, gdy nasza reklamacja złożona w banku nie zostanie uwzględniona, mamy prawo zwrócić się do Rzecznika Finansowego o podjęcie interwencji. W wyniku złożonego przez nas wniosku, po przeprowadzeniu odpowiedniego postępowania wyjaśniającego. Rzecznik Finansowy może natomiast zwrócić się do banku, w którego działalności stwierdził naruszenie praw lub interesów klientów, o ponowne rozpatrzenie sprawy.
5. Wytoczenie powództwa przeciwko bankowi
Jeżeli wniosek złożony do Rzecznika Finansowego nie przyniesie spodziewanych rezultatów, klientowi pozostaje wystąpienie przeciwko bankowi na drogę sądową. Ważne jednak, aby wybrać do poprowadzenia takiej sprawy Kancelarię, która specjalizuje się w sprawach bankowych i ma w tym zakresie odpowiednie doświadczenie, a co za tym idzie, będzie potrafiła w sposób skuteczny dochodzić od banku zwrotu skradzionych środków.
Więcej na temat orzecznictwa sądów w tego rodzaju sprawach piszę na blogu zamieszczonym na stronie internetowej www.mm-kancelaria.com (https://www.mm-kancelaria.com/PL-H51/pisma-i-opinie/117/uwaga-coraz-wiecej-kradziezy-z-internetowych-kont-bankowych.html).
