Sprzedaż udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością

Witam wszystkich serdecznie,

jesień powoli dobiega końca, wkrótce wszyscy wrócimy skupimy się na nadciągających świętach zaś pandemia koronawirusa i inne choróbska ciągle dają o sobie znać. Ot codzienność dla każdego z nas.

Idąc za myślą powyższą postanowiłem dziś napisać krótki artykuł o zdawałoby się prostej i łatwej sprawie – sprzedaży udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, a która w bliższym poznaniu wykazuje pewne trudności i niebezpieczeństwa.

Spróbuje dziś odpowiedzieć na pytanie czym są udziały i jak przebiega procedura ich sprzedaży, jaka forma musi zostać zachowana przy sprzedaży udziałów oraz możliwe trudności i pułapki czające się w przepisach.

Spółka, udział i co dalej?

Co do zasady w spółkach kapitałowych wspólnicy w zależności od formy prawnej posiadają udziały (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością) lub akcje (spółka akcyjna).

W swoim krótkim artykule chcę się skupić na jednej z najpowszechniejszych form tj. spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w której wspólnicy osiadają udziały i mogą nimi swobodnie rozporządzać (z pewnymi ograniczeniami – jak zawsze diabeł tkwi w szczegółach).

Spółka z ograniczona odpowiedzialnością może zostać założona przez jedną lub kilka osób fizycznych lub innych podmiotów prawnych (spółek) w zakresie wyznaczonym przepisami prawa. Proces ten składa się z czterech etapów.

Są nimi:

• Zawarcie umowy spółki,
• Wniesienie kapitału zakładowego (który w spółce tego typu winien wynosić nie mniej niż 5.000,00 złotych),
• Powołanie Zarządu i w jeżeli wymagają tego przepisy lub postanowią tak wspólnicy Rady Nadzorczej i Komisji rewizyjnej,
• Złożenie wniosku o wpis do rejestru KRS.

Kwestia udziału pojawia się tak naprawdę w dwóch powyższych elementach tj. przy zawieraniu umowy spółki oraz wniesieniu kapitału zakładowego.

Zawierając umowę Wspólnicy uzgadniają kapitał zakładowy spółki – jest to kwota do której ponoszą wspólnicy odpowiedzialność w zakresie poczynionych przez nich wkładów do Spółki w stosunku do ich wkładów. (oddzielną kwestią są wkłady wspólników nie związane z kapitałem zakładowym).

Obecnie kwota minimalna kapitału zakładowego to 5.000,00 złotych przy czym kwota ta może być wyższa – nie ma górnego limitu.

Kapitał zakładowy dzieli się na udziały – są to części kapitału zakładowego, których wysokość uzgadniają wspólnicy przy zawieraniu umowy spółki.

WAŻNE: Suma wszystkich udziałów zawsze musi być równa kapitałowi zakładowemu.

Udziały są zawsze wyrażane kwotą pieniężną choć mogą być pokryte wkładem pieniężnym lub niepieniężnym tzw. aportem (np. nieruchomość).

Udziały zawsze muszą mieć określoną wartość nominalną, która może być równa lub nierówna (przy udziałach równych wartość nominalna udziałów jest zawsze taka sama np. 50,00 złotych, 100,00 złotych czy 1000,00 złotych – kwestia uzgodnienia przez wspólników i wtedy każdemu ze wspólników może przysługiwać określona ilość udziałów gdyż wspólnik ma prawo posiadać więcej niż jeden udział, na drugim biegunie są udziały owartości nominalnej nierównej – wtedy każdy wspólnik ma tylko jeden udział ale maja one różną wartość.

Jednakże zawsze wartość wszystkich udziałów musi być równa kapitałowi zakładowemu).

Zatem udział w uproszczeniu to pewna forma potwierdzenia uczestnictwa w spółce, praw i obowiązków przysługujących wspólnikowi, potwierdzenie uprawnień władczych w spółce. Ilość i wartość udziałów przedkłada się bowiem na możliwości decydowania i siłę głosu w spółce każdego ze wspólników.

Udział potwierdza również prawo wspólnika do udziału w zysku i korzystania z innych praw wynikających z udziału w tym możliwość sprzedaży udziału/ów.

Taka konstrukcja udziału w spółce z ograniczona odpowiedzialnością pozwala nie tylko na swobodne zarządzanie i rozporządzanie nim, ale przede wszystkim zapewnia łatwość zbycia, a poprzez to dołączenie nowego wspólnika, który np. zainwestuje w spółkę, możliwość zastawienia udziału itd. jednocześnie nie zaburzając przy tym zasady, że kapitał zakładowy powinien być równy sumie wartości wszystkich udziałów

Działania takie w żaden sposób nie utrudniają albo uniemożliwiają bieżącego funkcjonowania spółki i wykonywania jej obowiązków, co zapewnia swobodę i pewność obrotu.

Co zrobić aby sprzedać udziały?

Odpowiedź wydaje się prosta – znaleźć chętnego nabywcę.

Niestety nic bardziej mylnego!

Pierwszym naszm działaniem zawsze powinna być analiza umowy spółki – zawierać bowiem ona może szczególne procedury zbycia udziałów, wymóg uzyskania zgody spółki lub odpowiedniego organu spółki na zbycie udziałów, prawo pierwszeństwa, prawo pierwokupu lub inne klauzule określające konkretne prawa i przywileje wspólników w zakresie sprzedaży udziałów i ograniczenia zbycia udziałów.

W swojej praktyce prawnej spotkałem wiele możliwości i sposobów ograniczania lub zabezpieczania zbycia udziałów. Jest to zrozumiałe zwłaszcza przy przedsięwzięciach inwestorskich lub złożonych biznes planach gdzie niejednokrotnie spotykałem się z ograniczeniami dotykającymi nawet bardzo osobiście potencjalnego nabywcy (gdyż wymagały np. odpowiednich kwalifikacji, zawodu, wiedzy lub doświadczenia).

Możliwość ustanawiania ograniczeń w zbywaniu udziałów wynika np. z art. 182 Kodeksu spółek handlowych oraz innych przepisów.

Jak ważne jest dokładne przeanalizowanie umowy spółki pokażę na przykładzie prawa pierwokupu i prawa pierwszeństwa.

Prawo pierwszeństwa to bardzo szerokie uprawnienie, dużo bardziej rygorystyczne niż prawo pierwszeństwa. Najprościej ujmując należy najpierw zawiadomić wszystkich wspólników o zamiarze zbycia udziałów i zaoferować im ich nabycie. Dopiero jeżeli wszyscy wspólnicy zrezygnują z wykonania tego prawa można lub te z niego nie skorzystają w wyznaczonym terminie można zbyć udziały konkretnemu nabywcy.

Sankcją za zbycie udziałów z pominięciem prawa pierwszeństwa jest bezskuteczność umowy sprzedaży udziałów

(zob. wyrok Sądu Najwyższego z 7 września 1993 r. o sygn.. alt. II CRN 60/93, OSNC 1994/7–8, poz. 159).

W przypadku prawa pierwokupu zbywając udziały zawieramy z potencjalnym nabywcą umowę sprzedaży pod warunkiem – tzw. warunkowa umowa sprzedaży. Następnie wspólnik zbywający zwraca się do pozostałych wspólników z zapytaniem czy wyrażają zgodę na zawarcie umowy lub też czy korzystają z prawa pierwokupu. Jeżeli dotychczasowi wspólnicy skorzystają z prawa pierwokupu zawierają oni umowę sprzedaży udziałów na takich samych zasadach jak umowa warunkowa sprzedaży. Wspólnik zbywający może sprzedać udziały potencjalnemu nabywcy dopiero po uzyskaniu informacji od każdego z dotychczasowych wspólników.

Sankcją za zbycie udziałów z pominięciem prawa pierwokupu jest odpowiedzialność odszkodowawcza wspólnika zbywającego jednakże sama umowa sprzedaży nie jest dotknięta nieważnością.

Jak widać warto skorzystać z pomocy wykwalifikowanego prawnika przy analizie ewentualnych wymogów do spełnienia w zakresie możliwości sprzedaży udziałów.

Umożliwi to uniknięcie ewentualnych problemów i sankcji wynikających z nieprawidłowego dokonania sprzedaży udziałów.

Procedura sprzedaży udziałów?

Jeżeli spełniliśmy wszystkie warunki wymagane do prawidłowego zbycia udziałów możemy przejść do głównego etapu do jest samej sprzedaży.

Zgodnie z art. 180 Kodeksu spółek handlowych sprzedaż udziałów musi nastąpić w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.

Oznacza to ni mniej nie więcej, że sprzedaż udziałów musi mieć formę aktu notarialnego co wymaga udania się do notariusza przez zbywcę udziałów oraz nabywcę udziałów.

Stąd też zawarcie umowy sprzedaży w jakiejkolwiek innej formie poza pisemnym aktem notarialnym będzie bezskuteczna.

Co do zasady w przypadku prostych umów sprzedaży nie jest wymagana pomoc prawnika zaś notariusze często oferują pomoc i gotowy wzór umowy jednakże może się zdarzyć, że notariusz poprosi o przedstawienie gotowego projektu takiej umowy.

W przypadku bardziej złożonych transakcji lub wątpliwości warto skorzystać z pomocy wykwalifikowanego prawnika.

Udziały sprzedane czy to koniec?

Sama sprzedaż udziałów nie powoduje jeszcze, że dany nabywca staje się właścicielem udziałów.

Wymagane jest jeszcze jedno działanie – zawiadomienie Spółki, a w domyśle jej organu reprezentującego tj. Zarządu.

Zawiadomienie takie powinno nastąpić oficjalnie pisemnie lub osobiście. Wraz z zawiadomieniem należy również przedstawić oryginał umowy zbycia udziałów stąd warto zawsze u notariusza wziąć dodatkowy wypis.

Wysyłając zawiadomienie warto dokonać tego listem poleconym za potwierdzeniem odbioru, a w przypadku stawiennictwa osobistego uzyskać pokwitowanie złożenia zawiadomienia wraz z umową sprzedaży.

Wtedy dopiero osoba nabywająca udziały staje się wspólnikiem i może realizować swoje prawa zaś Zarząd będzie ją powiadamiał o terminach Zgromadzeń Wspólników ora innych ważnych zdarzeniach i informacjach.

Dodatkowo na tej podstawie Zarząd spółki dokona wpisu w księdze udziałów oraz zgłosi stosowny wniosek do Sądu Rejestrowego.

Kilka uwag końcowych.

Na zakończenie kilka uwag końcowych i ciekawostek.

Będąc u notariusza możemy poprosić o wypis z umowy sprzedaży udziałów z najistotniejszymi informacjami wymaganymi przez sąd rejestrowy. Dzięki temu zabiegowi będziemy mogli zachować w poufności pewne informacje – np. wartość za jaką nabyte zostały udziały. Takie działania mogą być ważne w sytuacji gdy transakcja sprzedaży udziałów jest objęta klauzulą poufności w jakimś zakresie.

Pamiętajmy również, że w przypadku sprzedaży udziałów nie ma ona wpływu na fakt piastowania funkcji w Zarządzie lub innym organie przez wspólnika zbywającego – tzn. może on przestać być wspólnikiem w wyniku sprzedaży udziałów ale nadal będzie pełnił funkcje w organie spółki dopóki nie złoży rezygnacji lub zostanie odwołany.

Zawsze dokładnie sprawdzajmy umowę spółki ona zawiera klucz do bezpiecznego przeprowadzenia transakcji. Zawsze też sprawdzajmy krs. Czy były jakiekolwiek zmiany w umowie spółki i czy przedstawiana umowa spółki jest aktualna.

Mam nadzieje, że mój artykuł był pomocny. Zachęcam do komentowania i wymiany zdań.

Pozdrawiam serdecznie

Adam Wandel