Małżonkowie, którzy czują że ich związek przestał spełniać przeznaczone mu funkcje często decydują się na rozwód. Niektórzy jednak wykorzystują rozwiązanie pośrednie, które nie prowadzi do definitywnego rozwiązania małżeństwa, ale daje szanse na wszechstronne rozważenie swojej decyzji, czyli na separację. Poniżej przedstawię podobieństwa i różnice pomiędzy tymi instytucjami prawnymi.
Rozwód – definitywne rozwiązanie małżeństwa.
Na skutek orzeczenia rozwodu małżeństwo zostaje rozwiązane a dotychczasowi małżonkowie stają się ludźmi wolnymi i mogą zawierać nowe związki. Jeżeli chcieliby powrócić do małżeństwa, po orzeczeniu rozwodu, będzie to możliwe jedynie poprzez zawarcie ponownego związku małżeńskiego.
Aby doszło do wydania wyroku orzekającego rozwód strona wnosząca powództwo powinna udowodnić, ze doszło do zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego, czyli rozpadu więzi gospodarczej (gospodarowania z tzw. wspólnego portfela), uczuciowej i fizycznej (m.in. współżycia małżeńskiego). Dopiero gdy sąd stwierdzi, że wszystkie powyższe więzi uległy rozkładowi i że rozkład ten jest tak daleki, iż nie daje szans na powrót do małżeństwa możliwe będzie uzyskanie wyroku orzekającego rozwód (o ile nie ziszczą się tzw. negatywne przesłanki rozwodu).
Po rozwodzie, małżonek który zmienił nazwisko na skutek zawarcia związku małżeńskiego może powrócić do nazwiska noszonego przed ślubem. Ma na to 3 miesiące od uprawomocnienia się wyroku orzekającego rozwód.
Orzeczenie rozwodu uchyla również wspólność majątkową małżeńską, co oznacza, że dotychczasowe składniki majątku wspólnego (w czasie małżeństwa objęte tzw. wspólnością łączną) stają się majątkiem stanowiącym współwłasność dotychczasowych małżonków (co do zasady w częściach równych).
Separacja, czyli rozwiązanie pośrednie.
Orzeczenie separacji wywołuje wiele tych samych sutków co orzeczenie rozwodu m.in.: ustaje, wspólność majątkowa małżeńska a małżonkowie mogą żądać podziału tego majątku, nie działa domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki, ustaje obowiązek wspólnego pożycia, małżonkowie nie dziedziczą po sobie na podstawie ustawy i tracą prawo do zachowku.
Wiele jest jednak skutków odmiennych. Najważniejszą różnicą jest to, że separacja, w przeciwieństwie do rozwodu, nie powoduje rozwiązania małżeństwa. Dla jej orzeczenia nie jest konieczne udowodnienie, że nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego a jedynie, że rozkład ten jest zupełny.
Ponadto skutki separacji mogą zostać odwrócone, tzn. jeżeli małżonkowie zdecydowaliby się na powrót do małżeństwa, nie będzie konieczne zawieranie ponownego związku małżeńskiego a jedynie uzyskanie orzeczenie o zniesieniu separacji.
Pomimo orzeczenia separacji małżonkowie nadal pozostają jednak małżeństwem, nie mogą więc zawrzeć nowych związków. Małżonek, który na skutek małżeństwa zmienił nazwisko nie może też powrócić do nazwiska, które nosił przed ślubem. Co więcej, małżonkowie nadal zobowiązani są do wzajemnej pomocy, jeżeli wymagają tego względy słuszności.
Zbieg żądań.
Na koniec wskazać należy, że w sytuacji, w której jeden z małżonków żąda orzeczenia separacji, a drugi orzeczenia rozwodu i żądanie rozwodu jest uzasadnione, sąd orzeka rozwód. Jeżeli natomiast orzeczenie rozwodu jest niedopuszczalne (np. nie doszło do trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego) a żądanie orzeczenia separacji jest uzasadnione, sąd orzeka separację.
