Jakie ograniczenia wolności wyznania (wolności religii) wprowadzono w związku ze stanem epidemii COVID – 19?
Ograniczenia wolności wyznania w pierwszej kolejności adresowane są do kościołów i związków wyznaniowych. I dotyczą zasad organizowania i sprawowania obrzędów religijnych. W tym też zakresie odnoszą się także do obywateli, ograniczając uczestniczenie wiernych w tych obrzędach (nabożeństwach, pogrzebach). Ograniczenia obowiązują, w zależności od ich charakteru, od 1 do 11 kwietnia oraz od 12 kwietnia do odwołania, czyli w praktyce może nawet do zakończenia stanu epidemii.
Podstawa prawna
Obowiązujące ograniczenia wolności wyznania określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 marca 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U. z 2020 r. poz. 566; dalej „rozporządzenie”). Zawarte w nim regulacje stanowią ograniczenie konstytucyjne gwarantowanej wolności wyznania (wolności religii), obejmującej „uzewnętrznianie z innymi i/lub publicznie swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie” (art. 53 ust. 2 Konstytucji RP).
Wolność wyznania a zakaz przemieszczanie się
Zgodnie z § 5 rozporządzenia w okresie od dnia 1 kwietnia 2020 r. do dnia 11 kwietnia 2020 r. obowiązuje zakaz przemieszczania się osób na terytorium całego kraju. To zasada, od której przewidziano kilka wyjątków, w tym ten umożliwiający przemieszczanie się danej osoby w celu sprawowania lub uczestniczenia w sprawowaniu kultu religijnego, w tym czynności lub obrzędów religijnych (§ 5 pkt 4).
Wniosek: Każdy w czasie epidemii ma prawo udać się (pieszo, samochodem, innych środkiem komunikacji) do budynku kultu religijnego (kościoła, kaplicy, zboru, na cmentarz) i brać udział w obrzędach religijnych takich, jak: msze, nabożeństwa, pogrzeby, „inne czynności religijne”. Jednakże prawo to jest ograniczone nakazami odnoszącymi się do sprawowania i uczestniczenia w obrzędach religijnych, o których będzie jeszcze mowa.
Pytanie: Czy można udać się do kościoła w celu spowiedzi indywidualnej?
Odpowiedź: Tak. Zgodnie z wyżej omawianymi przepisami jest do możliwe. Spowiedź mieści się zarówno w pojęciu „uczestniczenia w sprawowani kultu”, jak i „innych czynnościach religijnych”.
Inna sprawa, jak ta spowiedź powinna wyglądać od strony bezpieczeństwa zdrowotnego ludzi w stanie epidemii wywołanej wirusem COVID – 19?
Ograniczenia dotyczące udziału w obrzędach religijnych
Na gruncie § 8 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia, w okresie od 31 marca 2020 r. do odwołania, obowiązuje ograniczenie sprawowania kultu religijnego w miejscach publicznych, w tym w budynkach i innych obiektach kultu religijnego. To zasada ogólna, która w § 9 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia przybiera konkretną i jasno sprecyzowaną postać. Mianowicie, ograniczenie polega na obowiązku zapewnienia, aby w trakcie sprawowania kultu religijnego, w tym czynności lub obrzędów religijnych, na danym terenie lub w danym obiekcie znajdowało się łącznie, zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz pomieszczeń, nie więcej niż:
a) 50 osób, wliczając w to uczestników i osoby sprawujące kult religijny lub osoby dokonujące pochowania lub osoby zatrudnione przez zakład lub dom pogrzebowy w przypadku pogrzebu - w okresie od dnia 12 kwietnia 2020 r. do odwołania,
b) 5 uczestników, oprócz osób sprawujących kult religijny lub osób dokonujących pochowania, lub osób zatrudnionych przez zakład lub dom pogrzebowy w przypadku pogrzebu - w okresie od dnia 1 kwietnia 2020 r. do dnia 11 kwietnia 2020 r.
Wniosek: Każdy w czasie epidemii ma prawo uczestniczyć w obrzędach religijnych (mszach, nabożeństwach, pogrzebach) organizowanych w budynkach (miejscach) kultu religijnego, lecz jednocześnie ma obowiązek stosować się do ograniczenia liczby uczestników takich obrzędów w stanie epidemii. Obowiązek ten w pierwszej kolejności powinien być egzekwowany przez organizatorów obrzędów religijnych (kościoły i związki wyznaniowe).
Pytanie: Jaki wpływ mają ograniczenia udziału w obrzędach religijnych na obchody Świąt Wielkanocnych?
Odpowiedź: W najbliższych dniach, aż do soboty 11 kwietnia, w obrzędach religijnych (np. podczas mszy lub spowiedzi w kościele) uczestniczyć może do 5 osób (nie licząc kapłanów). W kolejnych dniach, poczynając od niedzieli 12 kwietnia aż do odwołania, maksymalna liczba osób uczestniczących w takich obrzędach nie może przekraczać 50 uczestników (tym, razem wliczając w to kapłanów).
Martin Bożek, dr n. pr.
radca prawny
