W przypadku darowizny dokonanej przez małżonków, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę przepisy ustawy umożliwiają skorzystanie ze zwolnienia podmiotowego od podatku, od dokonanej darowizny. Do skorzystania ze zwolnienia wymagane jest jednak dopełnienie istotnych warunków formalnych.

Warunki skorzystania ze zwolnienia zostały określone w ustawie z dnia 28 lipca 1983r o podatku od spadków i darowizn.  

 Zgodnie z treścią przepisów ustawodawca zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:

• zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego

W przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny są środki pieniężne wymagane jest udokumentowanie ich otrzymania dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

Przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn dzielą podatników na kilka grup. Dla darowizn gotówkowych najważniejsza jest tzw. grupa zerowa, do której ustawodawca zalicza najbliższą rodzinę (małżonkę, małżonka, dzieci, wnuków, rodziców, dziadkowie, pasierba, pasierbica, rodzeństwo, ojczym i macocha).

Ta grupa podatników może zostać zwolniona do zapłaty podatku w całości, niezależnie od wysokości dokonanej darowizny, po spełnieniu dwóch warunków.  

Pierwszym jest zgłoszenie otrzymania darowizny do urzędu skarbowego w ciągu pół roku.

Drugim jest udokumentowanie otrzymania pieniędzy dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

Dla fiskusa istotny jest przelew bankowy i tylko w takiej formie wg organów podatkowych  przekazana darowizna uprawnia do skorzystania ze zwolnienia od podatku.

Przekazanie na rachunek bankowy – jak rozumieć ?

Przekazanie na rachunek bankowy nabywcy należy rozumieć w ten sposób, że dowód ten dokumentuje dokonanie wpłaty lub przelewu środków pieniężnych, będących przedmiotem czynności prawnej darowizny. Nie musi być to przelew z rachunku darczyńcy na rachunek obdarowanego, ale wystarczy, że jest to wpłata na rachunek obdarowanego.

Brzmienie przepisu może być interpretowane wprost tj. jedynie przelew z rachunku darczyńcy na rachunek obdarowanego uprawnia do skorzystania ze  zwolnienia a także szeroko, tzn. może to być rachunek wskazany przez obdarowanego.

Przepis ten ze względu na przedmiot, który reguluje powinien być jasny i precyzyjny i nie pozostawiać pola do interpretacji.

W praktyce tak nie jest. Podejście organów podatkowych i orzecznictwo sądów w tej kwestii nie jest spójne i jednolite, co nie ułatwia życia podatnikom.

NSA po stronie podatników

Bardzo istotne jest podejście Naczelnego Sądu Administracyjnego, które pozwala dojrzeć światełko w tunelu przez podatników.

NSA w wyroku sygn. akt I FSK 1470/170 uznał m.in., że przekazywanie pieniędzy w formie gotówkowej nie ogranicza prawa do skorzystania ze zwolnienia. Sąd podkreślił, że jeśli samo przekazanie darowizny jest oczywiste i nie pozostaje kwestią sporną, a otrzymane pieniądze następnie są wpłacane przez obdarowanego na konto bankowe, prawo do zwolnienia z podatku zostaje zachowane.

Analogiczne stanowisko NSA zajął  w jednym z najnowszych wyroków z dnia 11 grudnia 2019 r. o sygn. akt II FSK 3954/17. Zdaniem Sądu wykładnia art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy podatek od spadków i darowizn nie może sprowadzać się do szukania sensu poszczególnych wyrazów, lecz powinna być połączona z analizą celu regulacji prawnej. Omawiany przepis ma bowiem głównie cel społeczny - zapewnienie ochrony interesów majątkowych członków najbliżej rodziny.

Odmienne stanowisko zajął w wyroku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach sygn. akt I SA/Gl 1570/19, w którym wskazał, że aby skorzystać ze zwolnienia z podatku od spadków darowizn przewidzianego dla najbliższej rodziny, pieniądze muszą być przekazane za pośrednictwem banku na konto obdarowanego i zgłoszone w ciągu sześciu miesięcy. Co istotne, wpłata musi być dokonana przez darczyńcę, a nie inną osobę. Sąd podkreślił również, że wykonanie umowy darowizny następuje w chwili, gdy obdarowany otrzymuje pieniądze w gotówce. To w tym momencie powstaje obowiązek podatkowy w podatku od spadków i darowizn. Tym samym nie można skorzystać ze zwolnienia z podatku, nawet po spełnieniu pozostałych warunków przewidzianych dla darowizn w kręgu najbliższej rodziny.

Jak widać nie tylko organy podatkowe mają problemy z interpretacją przepisów ustawy ale również sądy administracyjne. Póki co  w tej kwestii podatnicy mogą liczyć na przychylność NSA.

Warto wskazać, iż organy podatkowe mają również zastrzeżenia do wskazania przez obdarowanego rachunku, na który darczyńca wpłaca środki tytułem darowizny. A zatem rachunku bankowego, który nie należy do obdarowanego.

W takiej sytuacji również z pomocą podatnikom przychodzi NSA, który w wyroku z dnia 27 czerwca 2018 r sygn. akt II FSK 1873/16, wskazując, iż „gwarancyjny charakter udokumentowania przelania środków pieniężnych, stanowiących przedmiot darowizny, na rachunek bankowy obdarowanego (art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.s.d.) powoduje, że warunek ten można uznać za spełniony także wtedy, gdy środki te zostaną przelane na wskazany przez obdarowanego rachunek bankowy innego podmiotu w wykonaniu zobowiązania ciążącego na obdarowanym