Pandemia spowodowała znaczący wzrost sprzedaży produktów i usług w wersji cyfrowej. Zainteresowanie e-bookami – zarówno od strony twórców jak i kupujących, od kilku lat wzrasta, jednak dopiero epidemia koronawirusa sprawiła, że masowo zaczęliśmy wydawać i kupować wersje cyfrowe książek, muzyki, kursów i innych produktów. Sprzedaż samych e-booków w 2020 wzrosła o 80% względem poprzedniego roku i nadal ten trend się utrzymuje.
Pliki cyfrowe to inaczej dokumenty elektroniczne w postaci pliku tekstowego, graficznego, muzycznego, filmowego lub mieszanego będącego wynikiem pracy z danym programem komputerowym, dający się zapisać, a następnie odczytać. Ustawa o prawach konsumenta definiuje treści cyfrowe jako dane wytwarzane i dostarczane w postaci cyfrowej. Mogą to być więc programy komputerowe, aplikacje, gry, muzyka, nagrania wizualne lub teksty.
Wyróżnia się dwa rodzaje treści cyfrowych w zależności od sposobu ich przekazania konsumentowi:
treści cyfrowe dostarczone konsumentowi na trwałym nośniku, np. pendrive, dysk przenośny, płyta DVD, treści cyfrowe dostarczane w inny sposób, np. przez e-mail.
Te pierwsze powinny być traktowane tak samo, jak towary w przypadku zawarcia umowy sprzedaży konsumenckiej i będą się do nich odnosić ogólne reguły odstąpienia od umowy. Żeby treść cyfrowa mogła być uznana za towar, dane cyfrowe powinny znajdować się w chwili dostarczenia na nośniku mającym postać materialną. Zatem, treści cyfrowe dostarczane pocztą elektroniczną, która jest uznawana na gruncie ustawy o prawach konsumenta za trwały nośnik, nie będą zaliczane do kategorii pierwszej.
Uregulowanie tego typu produktów w przepisach konsumenckich ma bardzo duże znaczenie, ponieważ do zakupu treści cyfrowych dochodzi za pośrednictwem Internetu, zastosowanie będą mieć przepisy dotyczące sprzedaży na odległość. Prawo konsumenta nakłada na przedsiębiorcę szereg obowiązków informacyjnych. ze względu na prawa jakie przysługują konsumentom, a także z uwagi na specyfikę wytwarzania, a następnie korzystania z plików cyfrowych.
Kopiowanie plików cyfrowych tak samo jak kopiowanie produktu fizycznego jest zabronione. Jak już wspomniałam wcześniej, niematerialny charakter plików cyfrowych bardzo często buduje w jego nabywcy błędny pogląd, że produkty te nie podlegają ochronie lub też, że w ramach nabycia przez jedną osobę można dalej dowolnie dzielić się tym plikiem. Nie mniej jednak, pliki cyfrowe podobnie jak produkty fizyczne mogą podlegać ochronie prawno-autorskiej. Kwalifikacja prawna różnych form cyfrowego rozpowszechniania utworów nastręcza wiele wątpliwości. Co do zasady sposoby udostępniania utworu przez Internet można podzielić na:
- download – udostępnianie utworu w sposób umożliwiający sporządzenie jego cyfrowej kopii
- streaming – udostępnianie w sposób uniemożliwiający sporządzenie kopii usługi
W przeciwieństwie do fizycznych towarów, gdzie egzemplarze utworów są trwałe, występują w określonej wyprodukowanej liczbie, a ich wytworzenie jest zwykle dosyć kosztowne, cyfrowe kopie utworów cechują się wszechobecnością, tymczasowością oraz tym, że mogą być kopiowane w nieskończoność bez jakiejkolwiek utraty swojej jakości oraz po bardzo niskich kosztach. Masowość tworzenia kopii podczas korzystania z utworów w sieciach cyfrowych wynika między innymi z tego, że korzystanie takie właściwie zawsze wymaga uprzedniego zwielokrotnienia utworu przez udostępniającego. Zwielokrotnień dokonuje także korzystający we własnej sferze prawnej.
W przypadku produktów fizycznych, ich dalsza odsprzedaż nie budzi wątpliwości. Dzięki instytucji wyczerpania, zdefiniowanej w art. 51 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych wprowadzona do obrotu książka, czy płyta może swobodnie istnieć na rynku wtórnym, np. być przedmiotem sprzedaży, darowizny.
Skoro ebook jest plikiem, który nabywamy za pomocą Internetu, nie istnieje fizyczny nośnik utworu, który byłby wprowadzany do obrotu. Zatem literalne brzmienie przepisu nie pozwala na zastosowanie tego przepisu wobec plików cyfrowych takich jak e-book, gra komputerowa, czy inny produkt cyfrowy.
Z drugiej strony jednak produkt cyfrowy jest szczególnym rodzajem utworu. Przyjmuje się, że plik cyfrowy, którego zawartością jest utwór zbliżony jest do programu komputerowego, wobec którego stosuje się przepisy szczególne. Powyższe wynika z faktu, iż pliki cyfrowe takie jak e-booki, gry, pliki muzyczne udostępniane są kupującemu na zasadzie licencji, a nie umowy sprzedaży.
Trybunał Sprawiedliwości UE (TSUE) wskazał, że klient, który pobrał kopię danego programu komputerowego i zawarł umowę licencji na korzystanie z tej kopii, uzyskuje w zamian za zapłatę ceny bezterminowe prawo do korzystania z tej kopii. TSUE w innym wyroku wskazał, że udostępnienie publiczności e-booka i umożliwienie jego pobrania nie mieści się w pojęciu rozpowszechniania utworu, ale stanowi publiczne udostępnianie. Wobec tego dalszy, wtórny obrót e-bookami wymaga zgody uprawnionego (twórcy, wydawcy), bowiem publiczne udostępnianie utworu wyklucza stosowanie instytucji wyczerpania prawa.
Spór o to, czy dopuszczalna jest odsprzedaż plików cyfrowych jest dozwolona zdaje się być nierozstrzygnięty. W przypadku chęci odsprzedaży plików cyfrowych w sposób legalny należy zwrócić uwagę na fakt, iż niedozwolone jest, więc zwielokrotnianie poprzez sprzedaż nabytego jeden raz pliku cyfrowego wielu osobom. Druga kwestia to obowiązek usunięcia takiego pliku z własnego dysku, niedozwolone jest bowiem dalsze używanie, czy posiadanie takiego cyfrowego odsprzedanego egzemplarza u siebie. Z praktycznego punktu widzenia, w sytuacji, gdy taki plik opatrzony jest znakiem wodnym zawierającym dane pierwszego nabywcy, może to rodzić dla niego potencjalne zagrożenie.
Photo by pure julia on Unsplash
