Gdy dorobkiem rodzinnym jest firma, wraz ze zmianą pokoleniową i przekazywaniem sterów następcy, często pojawiają się problemy prawne. Aby ich uniknąć warto przygotować się: zarówno nestora jak i przyszłego sukcesora. Sukcesja jest naturalnym elementem wymiany pokoleniowej. To proces, który powinien być optymalnie zaplanowany pod kątem operacyjnym i czasowym. Dla udanego przekazywania firmy ważna jest przede wszystkim diagnoza z jednej strony kompetencji przyszłego sukcesora, ale z drugiej strony aktywów, którymi ma zająć się. W wielu przypadkach kluczowe są wartości niematerialne i prawne. Zabezpieczanie tych wartości po ich uprzednim rozpoznaniu często decyduje o dalszym istnieniu firmy.
Z przeprowadzonych badań wynika, że firmy rodzinne nie wykorzystują poprawnie znaczenia, siły i wartości swojej nazwy czy nazwiska jako wytworu rodzinności. Tymczasem nazwa czy nazwisko – szczególnie w odniesieniu do firmy rodzinnej – to podstawowy element jej tożsamości.
Specyfika firm rodzinnych sprawia, że możemy wyróżnić kilka problematycznych obszarów ważnych dla oceny zarzadzania i ochrony własności intelektualnej. Szczegółowa ich analiza w firmie przygotowującej się do sukcesji jest możliwa po przeprowadzeniu audytu własności intelektualnej (intellectual property – IP). Audyt IP poza zdiagnozowaniem problemów z obszaru własności intelektualnej pozwala na stworzenie strategii biznesu rodzinnego. Podstawowych elementem tej strategii jest sformułowanie celów biznesu (ściśle związanych z celami rodziny, które powinny odpowiadać wizji założyciela biznesu), podstawowych elementów strategicznego budowania marki: koncepcji rozwoju, zidentyfikowania wartości (naturalnych w firmie rodzinnej), a także planu pozycjonowania firmy w oparciu o konkurencyjne cechy, dzięki którym wyróżnia się na rynku.
Specyficzne problemy wynikające z rodzinnego charakteru firmy, dotyczące sfery zarządzania i skuteczności sukcesji próbuje się rozwiązać za pomocą ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej. Ustawa ta reguluje zasady:
- tymczasowego zarządzania przedsiębiorstwem po śmierci przedsiębiorcy, który we własnym imieniu wykonywał działalność gospodarczą na podstawie wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, zwanej dalej “CEIDG”, oraz kontynuowania działalności gospodarczej wykonywanej z wykorzystaniem tego przedsiębiorstwa;
- zarządu spadkiem w zakresie tymczasowego wykonywania praw z udziału w przedsiębiorstwie małżonka przedsiębiorcy, wykonującego we własnym imieniu działalność gospodarczą na podstawie wpisu do CEIDG, po śmierci tego małżonka;
- przejęcia koncesji, zezwoleń, licencji oraz pozwoleń, wydanych wobec przedsiębiorcy, wykonującego we własnym imieniu działalność gospodarczą na podstawie wpisu do CEIDG, w formie decyzji organu administracji publicznej, związanych z wykonywaną przez niego działalnością gospodarczą.
Zarząd sukcesyjny to forma tymczasowego kierowania przedsiębiorstwem, po śmierci przedsiębiorcy. Daje następcom prawnym czas na podjęcie decyzji, czy chcą kontynuować działalność na własny rachunek, sprzedać firmę, czy ją zamknąć.
Oznacza to, że opisane zasady dotyczą jedynie jednoosobowych działalności gospodarczych wpisanych do CEIDG.
Przedsiębiorstwo w spadku obejmuje składniki niematerialne i materialne, przeznaczone do wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę, stanowiące mienie przedsiębiorcy w chwili jego śmierci. Zgodnie z art. 551 kc przedsiębiorstwo obejmuje w szczególności:
- oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);
- własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;
- prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;
- wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;
- koncesje, licencje i zezwolenia;
- patenty i inne prawa własności przemysłowej;
- majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;
- tajemnice przedsiębiorstwa;
- księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Przedsiębiorstwo w spadku obejmuje również składniki materialne lub niematerialne nabyte przez zarządcę sukcesyjnego w okresie od chwili śmierci przedsiębiorcy do dnia wygaśnięcia do wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego.
Zarządcą sukcesyjnym może być osoba fizyczna, która ma pełną zdolność do czynności prawnych.
Funkcję zarządcy sukcesyjnego w jednym czasie może pełnić tylko jedna osoba, jednak przedsiębiorca może wyznaczyć dalszego zarządcę sukcesyjnego („rezerwowego”) na wypadek, gdyby zarządca sukcesyjny powołany w pierwszej kolejności zrezygnował z pełnienia tej funkcji lub nie mógł jej pełnić z powodu:
- śmierci,
- ograniczenia lub utraty zdolności do czynności prawnych,
- odwołania go przez przedsiębiorcę,
- uprawomocnienia się orzeczenia o zakazie prowadzenia wykonywanej działalności gospodarczej, lub działalności gospodarczej w zakresie zarządu majątkiem.
Pamiętaj, że zarząd sukcesyjny to rozwiązanie tymczasowe do czasu ostatecznego rozwiązania spraw spadkowych przedsiębiorcy, najczęściej do działu spadku. Zasadniczo zarząd sukcesyjny będzie trwać do 2 lat. W wyjątkowych przypadkach okres trwania zarządu sukcesyjnego może być przedłużony przez sąd – nie dłużej niż do 5 lat od dnia śmierci przedsiębiorcy. Po tym okresie przedsiębiorstwo będzie należeć do spadkobierców (sukcesorów) przedsiębiorcy.
Więcej na https://lgl-iplaw.pl/2021/01/uwaga-dziedzictwo-rodzinna-marka-skarb-wiecej-niz-finansowy/
Photo by Stéphane Juban on Unsplash
