Nowelizacja ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym weszła w życie w dniu 24 września 2023 roku, z wyjątkiem niektórych przepisów, dla których przewidziane zostało dłuższe vacatio legis. Głównym założeniem wprowadzonych zmian było uwzględnienie interesu publicznego, ale także zachowanie potrzeby zrównoważonego rozwoju przy uwzględnieniu ładu przestrzennego w ramach nowo powstających inwestycji w relacji do już istniejących.
Na szczególną uwagę zasługuje fakt, iż wraz z dniem 24 września 2023 roku ustawodawca zastąpił pojęcie „studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy” pojęciem „plan ogólny gminy”. Jest to dosyć istotna zmiana. Plan ogólny gminy ma zawierać jedynie podstawowe ustalenia, które następnie pozwolą gminie na zaplanowanie przede wszystkim zrównoważonego rozwoju na danym terenie stosując tym samym zasadę ładu przestrzennego. Jak sama nazwa wskazuje „plan ogólny” - ma być jedynie poglądowym, podstawowym i zwięzłym dokumentem zawierający ogólny zarys postanowień zagospodarowania terenu. W przeciwieństwie do studium będzie on aktem prawa miejscowego. Będzie miał moc prawną. Jego ustalenia dadzą podstawę do uchwalania planów miejscowych lub wydawania decyzji o warunkach zabudowy. Ustawodawca nałożył na gminy obowiązek uchwalenia powyżej wskazanego planu ogólnego do końca 2025 roku. Studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin pozostaną jednak w mocy do dnia wejścia w życie planu ogólnego gminy w danej gminie.
Kolejną istotną zmianą jest wprowadzenie przez ustawodawcę zintegrowanego planu inwestycyjnego tzw. ZPI, który ma być nową formą planu miejscowego. Zintegrowany plan inwestycyjny sporządzany będzie na wniosek inwestora, który w swoim założenia ma uwzględniać tzw. inwestycję główną oraz inwestycje uzupełniające. Do tej pory taka konstrukcja nie była nam znana, jednakże ma ona pełnić funkcję dającą możliwość gminom lokalizowania nowych inwestycji w zgodzie z tzw. ładem przestrzennym.
Na uwagę zasługuje też fakt wprowadzenia szeregu nowych przepisów, wzmacniających pozycję społeczeństwa w ramach tworzenia planowania i zagospodarowania przestrzennego terenu. Ustawodawca wprowadził cały nowy rozdział dotyczący tzw. partycypacji społecznej.
Idąc dalej, zwrócić należy uwagę na zmiany dotyczące decyzji o warunkach zabudowy, które nie będą już wydawane bezterminowo. Ustawodawca ograniczył możliwość bezterminowego posługiwania się decyzją o warunkach zabudowy. Nowo wydana decyzja o warunkach zabudowy będzie ważna jedynie przez 5 lat od dnia uprawomocnienia. Jest to istotna zmiana, bowiem do tej pory podmioty lub osoby fizyczne planujące inwestycje nie były w żaden sposób ograniczone czasowo.
Nadto, ustawodawca wprowadził szereg zmian proceduralnych, których głównym zamierzeniem jest przyspieszenie całego procesu sporządzania aktów planowania i zagospodarowania przestrzennego.
W ramach tego, został również wprowadzony tzw. Rejestr Urbanistyczny, który ma stanowić bazę informacji z zakresu planowania i zagospodarowania przestrzennego, tj. mają się w nim znajdować wszelkie dokumenty związany z nowo uchwalanym planem bądź wprowadzanymi zmianami.
Jak wynika z powyższego, zmiany są obszerne i wprowadzają swoisty nowy ład w dotychczasowych przepisach o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.
