Kupując egzemplarz projektu architektonicznego lub architektoniczno-urbanistycznego od architekta trzeba zwrócić uwagę nie tylko na cenę, ale zwłaszcza na zapisy umowy precyzującej zakres korzystania z tego projektu. Warto mieć świadomość, że umowa dotyczy tylko nabycia egzemplarza projektu. Znajomość praw związanych z zakupem i wykorzystaniem egzemplarza projektu architektonicznego jest kluczowa dla każdego inwestora, ale także architektowi umowa dotycząca projektu może przysporzyć sporo problemów, gdy pochopnie zgodzi się na niektóre jej postanowienia.
W art. 61 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych przewidziano sytuację, w której egzemplarz projektu architektonicznego lub architektoniczno-urbanistycznego (czyli nośnik materialny w postaci np. kartki papieru bądź płyty CD) nabywamy od architekta w konkretnym, szczególnym celu tzn. do wybudowania budowli.
Z przepisu wynika, że jeśli nie strony nie umówiły się inaczej w umowie, to nabycie egzemplarza uprawnia do wybudowania według tego projektu jednej budowli. Czyli, jak wyjaśnił to Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 22.3.2019r. (I CSK 104/18, Legalis) nabywca egzemplarza projektu architektonicznego lub architektoniczno-urbanistycznego uzyskuje prawo „do urzeczywistnienia projektu, czyli do zwielokrotnienia utworu architektonicznego w postaci materialnej (budynku, konstrukcji)”.
Przy czym, jak się okazuje, nie ma w tym zakresie zgodności pomiędzy prawnikami i zwielokrotnienie w formie jednej budowli można rozumieć:
- wąsko – jako uprawnienie do wzniesienia budowli w oparciu o nabyty projekt, a tym samym nabywca nie ma prawa m.in. do zwielokrotniania projektu architektonicznego, wykonywania dzieł zależnych w postaci projektów szczegółowych, lub
- szeroko – jako uprawnienie do wykonania:
- projektów branżowych ponieważ przepis art. 61 Pr. Aut. powinien znaleźć zastosowanie do całości procesu inwestycyjnego, co oznacza, że "uprawnienie do wzniesienia budowli" obejmuje swoim zasięgiem prawo zwielokrotniania planów oraz prawo do dokonywania koniecznych zmian
- niezbędnej dokumentacji (w tym potrzebnej do przedłożenia przed organami nadzoru budowlanego), a także
- zwielokrotniania projektu architektonicznego.
W tym drugim, szerokim rozumieniu przepisu art. 61 Pr. Aut., należy przed wszystkim zbadać zgodny zamiar stron. Jest to bardzo istotna kwestia ponieważ określa faktyczne uprawnienia nabywcy egzemplarza. W konkretnym przypadku nie można wykluczyć, że już samo dokonanie zmiany lub sporządzenie opracowania projektu zakupionego od architekta będzie niedopuszczalna ingerencją. Wprowadzanie zmian w projekcie bez zgody autora może być naruszeniem osobistych praw autorskich; wydaje się, że niezbędne modyfikacje są możliwe tylko do dostosowania do wymogów prawnych. Korzystanie z twórczego opracowania bez zgody architekta może naruszać regułę z art. 2 Pr. Aut. Jednak każdy przypadek trzeba badać indywidulanie zwłaszcza w zakresie wprowadzenia koniecznych zmian dla wzniesienia budowli zgodnie z prawem.
Przepis art. 61 Pr.Aut. określa moment powstania prawa do urzeczywistnienia projektu architektonicznego po stronie nabywcy tego egzemplarza (z chwilą nabycia egzemplarza projektu architektonicznego). Prawo do to powstaje po stornie nabywcy egzemplarza w sposób pierwotny. Źródłem prawa do urzeczywistnienia projektu architektonicznego jest ustawa, a dokładnie właśnie art. 61 PrAut.
Nabycie egzemplarza projektu architektonicznego nie oznacza przeniesienia autorskich praw majątkowych czy praw zależnych. Nabywca uzyskuje jedynie wiązkę praw, dzięki której może jedynie jednokrotnie wykorzystać projekt do budowy. Oczywiście strony mogą umówić się inaczej. Pomimo zbycia egzemplarza utworu, prawa autorskie do projektu pozostają przy architekcie, a na podstawie art. 61 Pr. Aut udziela zezwolenia do korzystania z utworu jedynie w zakresie wykorzystania projektu do budowy jednej budowli, tylko w takim zakresie.
Regulacja zawarta w art. 61 PrAut ma na celu ochronę zarówno interesów twórcy, jak i inwestora. Ten ostatni na podstawie umowy nabycia egzemplarza projektu zyskuje uprawnienie do zastosowania projektu do wznoszonej budowli. Natomiast architekt udziela zezwolenia do korzystania z utworu jedynie w takim zakresie. Przy czym twórca (o ile inaczej nie zobowiązał się w umowie) może sprzedać kolejny egzemplarz tego samego projektu innej osobie.
Trzeba pamiętać, że art. 61 Pr. Aut nie rozwiązuje kwestii nadzoru autorskiego nad projektem. Tym samym kwestię tę powinna regulować umowa.
Więcej można przeczytać na blogu Biznes z pomysłem: https://lgl-iplaw.pl/2024/02/egzemplarz-projektu-architektonicznego-i-prawa-autorskie-w-umowie-o-wykorzystanie-projektu-do-budowli/
Photo by R ARCHITECTURE on Unsplash
