Jednym z fundamentalnych praw pacjenta jest prawo do dostępu do dokumentacji medycznej dotyczącej jego stanu zdrowia oraz udzielonych mu świadczeń zdrowotnych. Jest to element szerszego uprawnienia pacjenta, jakim jest prawo do informacji o swoim stanie zdrowia, rozpoznaniu, metodach diagnostycznych i leczniczych, następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia, rokowaniu, jak również o jego pielęgnacji i zabiegach pielęgniarskich. Prawo pacjenta do otrzymania informacji wynika także z innych regulacji prawnych, nakładających obowiązek udzielania pacjentowi informacji [1]. Powyższe uprawnienie szczegółowo reguluje Rozdział 7 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (u.p.p.) [2].
Podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych udostępnia dokumentację medyczną pacjentowi lub jego przedstawicielowi ustawowemu, bądź osobie upoważnionej przez pacjenta. Po śmierci pacjenta dokumentacja medyczna jest udostępniana osobie upoważnionej przez pacjenta za życia lub osobie, która w chwili zgonu pacjenta była jego przedstawicielem ustawowym. Dokumentacja medyczna może być także udostępniona osobie bliskiej, chyba że udostępnieniu sprzeciwi się inna osoba bliska lub sprzeciwił się temu pacjent za życia.
Dokumentację medyczną udostępnia się do wglądu w miejscu udzielania świadczeń, z wyłączeniem medycznych czynności ratunkowych, albo w siedzibie podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych z zapewnieniem pacjentowi lub innym uprawnionym organom lub podmiotom możliwości sporządzenia notatek lub zdjęć [3]. Udostępnienie może polegać także na sporządzeniu wyciągów, odpisów, kopii lub wydruków dokumentacji, przesłanie jej za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej, czy też przekazanie jej na trwałych nośnikach danych. W szczególnych przypadkach dokumentacja medyczna może być także wydawana w oryginale za potwierdzeniem odbioru i z zastrzeżeniem zwrotu po wykorzystaniu.
Warto zauważyć, że zdjęcia rentgenowskie wykonane na kliszy, przechowywane przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych, są udostępniane za potwierdzeniem odbioru i z zastrzeżeniem zwrotu po wykorzystaniu. Dokumentacja medyczna prowadzona w postaci papierowej może być udostępniona przez sporządzenie jej skanów i przekazanie elektronicznie lub na nośniku danych na żądanie pacjenta lub innych uprawnionych organów lub podmiotów, jeżeli przewiduje to regulamin organizacyjny podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych.
Wniosek o udostępnienie dokumentacji medycznej może zostać złożony w dowolny sposób, w szczególności pacjent może udać się do podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych i osobiście złożyć wskazane podanie, może również taki wniosek złożyć telefonicznie bądź elektronicznie. W konsekwencji podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych nie może ograniczyć sposobu przyjmowania wniosków o udostępnienie dokumentacji jedynie do formy pisemnej [4]. Wniosek nie wymaga uzasadnienia, czy wskazywania celu uzyskiwania dostępu do dokumentacji. W konsekwencji udostępnienie dokumentacji medycznej powinno nastąpić bez konieczności uzasadniania żądania przez pacjenta [5]. Podmiot udzielający świadczeń zobowiązany jest do wydania dokumentacji bez zbędnej zwłoki [6].
Za udostępnienie dokumentacji medycznej w formie wyciągu, odpisu, kopii lub wydruku, bądź na informatycznym nośniku danych, czy w formie skanu podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych może pobierać opłatę, przy czym nie pobiera się jej m.in. w przypadku udostępnienia dokumentacji medycznej pacjentowi albo jego przedstawicielowi ustawowemu po raz pierwszy w żądanym zakresie i w określony sposób. Wysokość opłat za udostępnienie dokumentacji medycznej ustala podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych, przy czym nie mogą one przewyższać stawek maksymalnych określonych w art. 28 ust. 4 u.p.p. Przepisy u.p.p. nie przewidują np. obowiązku wysyłania dokumentacji do podmiotów wnioskujących o jej udostępnienie, nie wprowadzają jednocześnie zakazu realizowania udostępnienia dokumentacji medycznej w takiej formie. Oznacza to, że każdy podmiot, który wnioskuje od podmiotu leczniczego lub praktyki zawodowej wysłanie dokumentacji na jego adres, powinien się liczyć z koniecznością pokrycia dodatkowych kosztów wysłania, niezależnie od opłat za udostępnienie dokumentacji [7]. Pobieranie opłaty za przesyłkę dokumentacji medycznej pocztą nie może przekraczać poniesionej opłaty ustalonej przez operatora pocztowego [8].
Przypisy:
[1] E. Bielak-Jomaa, M. Ćwikiel [w:] Prawa pacjenta i Rzecznik Praw Pacjenta. Komentarz, red. D. Karkowska, Warszawa 2021, art. 23.
[2] Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2024 poz.581 t.j. z dnia 16 kwietnia 2024 r.).
[3] Por. wyrok WSA w Gdańsku z 24.09.2015 r. (III SAB/Gd 21/15).
[4] E. Bielak-Jomaa, M. Ćwikiel [w:] Prawa pacjenta i Rzecznik Praw Pacjenta. Komentarz, red. D. Karkowska, Warszawa 2021, art. 27; por wyrok NSA z 08.09.2016 r. (II OSK 1134/16).
[5] Por. wyrok NSA z 30.01.2018 r. (II OSK 2618/17).
[6] Por. Wyrok NSA z 06.09.2016 r. (II OSK 1247/16), wyrok NSA z 22.07.2016 r. (II OSK 502/16).
[7] S. Molęda, Prawo dla lekarzy i zakładów opieki zdrowotnej, Warszawa 2008, s. 401 [cyt. za:] E. Bielak-Jomaa, M. Ćwikiel [w:] Prawa pacjenta i Rzecznik Praw Pacjenta. Komentarz, red. D. Karkowska, Warszawa 2021, art. 28.
[8] Por. wyrok NSA z 4.12.2018 r. (II OSK 3024/18) [cyt. za:] E. Bielak-Jomaa, M. Ćwikiel [w:] Prawa pacjenta i Rzecznik Praw Pacjenta. Komentarz, red. D. Karkowska, Warszawa 2021, art. 28.
