Czy jest szansa na świadczenie wyrównawcze również z "umowy o współpracy"?
Po rozwiązaniu umowy agencyjnej, agent może żądać wypłaty świadczenia wyrównawczego, czyli świadczenia pieniężnego o maksymalnej wysokości wynagrodzenia agenta za jeden rok. Świadczenie to stanowi dla agenta pewnego rodzaju rekompensatę za prowizję, jaką otrzymałby, gdyby kontynuował współpracę z dającym zlecenie. Ponadto kwota ta wynagradza wysiłki agenta w zakresie, w jakim dający zlecenie nadal czerpie korzyści ekonomiczne z bazy klientów pozyskanych przez agenta.
Co jednak w przypadku umów, których postanowienia są zbieżne z umową agencyjną? Jakie są szanse na uzyskanie świadczenia wyrównawczego w mniej oczywistych przypadkach – np. umów z tzw. OWCĄ lub umów nienazwanych - o współpracę gospodarczą, o świadczenie usług?
Umowa o współpracy
Umowa agencyjna jest umową nazwaną, a więc uregulowaną w kodeksie cywilnym. Do jej istotnych elementów należy przede wszystkim zobowiązanie agenta do pośredniczenia przy zawieraniu umów z klientami.
Niemniej jednak w obrocie gospodarczym spotykamy także umowy, których przedmiot może okazać się zbieżny z umową agencyjną, a jednak są one nazwane inaczej, np. „umowa o świadczenie usług”, „umowa o współpracy”. Są to tzw. umowy nienazwane, w ramach których strony kreują wzajemne zobowiązania w sposób dowolny, na zasadzie swobody umów. W takim przypadku warto przeanalizować przedmiot umowy pod kątem essentialia negotii, czyli przedmiotowo istotnych elementów treści czynności prawnej, np. obowiązków stron.
Uznanie umowy nienazwanej za umowę agencyjną otwiera drogę do wystąpienia z roszczeniem o wypłatę świadczenia wyrównawczego.
Zgodnie z art. 65 § 2 kodeksu cywilnego, decydujące znaczenie ma nie nazwa umowy, lecz zgodny zamiar stron i cel umowy. Potwierdzają to orzeczenia sądowe, np. wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie, sygn. XX GC 179/14 , w którym Sąd stwierdził; „Analiza zapisów zawartej przez strony (…) Umowy o współpracy, doprowadziła Sąd do przekonania, że strony łączyła umowa agencyjna i na jej podstawie powód występował zarówno w roli agenta - pośrednika, jak i agenta - przedstawiciela. Obowiązkiem powoda było bowiem zarówno pośredniczenie w zawieraniu umów ubezpieczenia oferowanych przez pozwanego, jak wykonywanie w imieniu i na rzecz pozwanego czynności faktycznych związanych z obsługą i wykonywaniem umów ubezpieczenia. Mając powyższe na uwadze, Sąd odmówił racji pozwanemu, który twierdził, że strony łączyła umowa nienazwana, odmienna od agencyjnej.”
Czy OWCA ma również szanse na świadczenie wyrównawcze?
Umowa z tzw. „OWCĄ”, czyli osobą fizyczną wykonującą czynności agencyjne, stanowi kwestię dyskusyjną od lat. OWCA działa na rzecz agenta a nie bezpośrednio na rzecz zakładu ubezpieczeń. Zgodnie z ustawą o dystrybucji ubezpieczeń, umowa zawarta między agentem (będącym w omawianych przypadkach najczęściej spółką dystrybucyjną zakładu ubezpieczeń) a OWCĄ nie jest uważana za umowę agencyjną. Jest to stanowisko niekorzystne dla osób fizycznych wykonujących czynności agencyjne m.in. dlatego, że pozbawia je uprawnienia do świadczenia wyrównawczego.
Podobnie jak w przypadku wspominanych wyżej umów nienazwanych, również i w przypadku umowy zawartej z OWCĄ należy przeprowadzić wnikliwą analizę i ocenę, czy jest szansa na przeprowadzenie postepowania dowodowego w celu ustalenia, że zakres faktycznych czynności podejmowanych przez OWCĘ jest zbieżny z zakresem czynności agenta.
Chociaż agent jest przedsiębiorcą – to jednak jest uznawany przez sądy za słabszą stronę stosunku prawnego. Stąd też, w orzecznictwie sądowym przewija się motywacja ochrony agenta, w tym również poprzez uznawanie „umów o współpracę” za umowę agencyjną, jeśli tylko essentialia negotii umowy na to pozwalają. Warto dodać, iż w okresie obowiązywania umowy agencyjnej niedopuszczalne jest wyłączenie lub ograniczenie prawa agenta do świadczenia wyrównawczego. W celu dokonania szczegółowej analizy umowy pod kątem roszczenia o świadczenie wyrównawcze, w tym także w przypadkach skomplikowanych i niejednoznacznych, zachęcam do kontaktu z Kancelarią – zakres udzielanej pomocy prawnej obejmuje m.in. reprezentowanie w sporach dotyczących umów agencyjnych.
