Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jako spółka kapitałowa jest wyposażona w osobowość prawną, co w praktyce oznacza, że sama tylko odpowiada za swoje zobowiązania. Inną konsekwencją przyznania spółce z o.o. osobowości prawnej jest fakt, iż zgodnie z teorią organów wyrażoną w art. 38 kodeksu cywilnego, działa ona przez swoje organy. Organem który zaś działa w imieniu spółki oraz reprezentuje ją na zewnątrz jest właśnie zarząd.
Odpowiedzialność zarządu spółki
Zarząd jest obligatoryjnym organem spółki od momentu jej zarejestrowania. Ma on charakter organu wykonawczego, co oznacza, że jest jedynym organem spółki umocowanym do prowadzenia jej spraw oraz reprezentowania jej na zewnątrz. Prowadzenie spraw spółki dotyczy zarówno spraw wewnętrznych, jak i zewnętrznych spółki, zaś reprezentacja sądowa dotyczy spraw sądowych oraz spraw związanych z reprezentowaniem spółki także poza sądem. Prawo do reprezentowania spółki jest w zasadzie wyłączną kompetencją zarządu, doznającą ograniczenia tylko i wyłącznie w ściśle określonych przez kodeks spółek handlowych przypadkach.
Zakres podmiotowy odpowiedzialności przewidzianej przez art. 299 kodeksu spółek handlowych (ksh) nie budzi większych wątpliwości. Przepis precyzyjnie określa, iż odpowiedzialność ponoszą członkowie zarządu. Nie będzie można zatem rozciągnąć zastosowania tego przepisu na przedstawicieli innych organów spółki, prokurentów czy nawet osób, które faktycznie wykonują obowiązki zarządu, oficjalnie zarządem jednak nie będąc. Odpowiedzialności na podstawie art. 299 ksh nie będą podlegać również wspólnicy, chyba że są oni jednocześnie członkami zarządu. W takiej sytuacji ich odpowiedzialność będzie wynikała z faktu sprawowania funkcji w organie zarządzającym spółki, a nie z faktu posiadania określonej ilości udziałów, dających możliwość uczestniczenia w zgromadzeniu wspólników.
Wina członka zarządu
Artykuł 299 ksh stanowi samodzielną podstawę odpowiedzialności członków zarządu spółki z o.o. za jej zobowiązania - przepis ten dokładnie określa przesłanki odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki oraz opisuje okoliczności wyłączające tę odpowiedzialność. Specyfika regulacji zawartej w art. 299 ksh polega również na tym, że w określonych przypadkach wierzyciele spółki mogą dochodzić swych wierzytelności nie od samej spółki, która de facto jest ich dłużnikiem, ale również od członka zarządu spółki z o.o., a więc osoby fizycznej, z którą nie wiąże ich żaden stosunek prawny. Art. 299 ksh ogranicza wyłączenie odpowiedzialności członków zarządu spółki za działania, które doprowadziły do sytuacji, w której zaspokojenie się wierzycieli spółki z jej majątku stało się niemożliwe. Podstawą odpowiedzialności członków zarządu spółki jest więc obowiązek dołożenia należytej staranności w trakcie pełnienia swojej funkcji. Obowiązek ten przejawia się między innymi w założeniu, że spółka, którą zarządza dany członek zarządu nie powinna zaciągać zobowiązań, których nie będzie mogła spłacić oraz winna podjąć działania umożliwiające wierzycielom spółki zaspokojenie, nawet częściowe, w wypadku kiedy dojdzie do niewypłacalności spółki. Odpowiedzialność członków zarządu opiera się zatem na winie. Wina członków zarządu nie wynika z faktu nieumiejętnego prowadzenia spraw spółki, lecz z niepodjęcia przewidzianych przez prawo działań, które mogłyby zapobiec pokrzywdzeniu wierzycieli spółki. Działania takie przewidziane są przez przepisy prawa upadłościowego i w głównej mierze polegają na wystąpieniu członka zarządu bądź całego zarządu z wnioskiem o wszczęcie postępowania upadłościowego. W wyniku przeprowadzenia odpowiednich czynności możliwe będzie częściowe i proporcjonalne zaspokojenie wierzycieli spółki.
Uwolnienie się od odpowiedzialności członka zarządu
Odpowiedzialność przewidziana w art. 299 ksh nie ma charakteru bezwzględnego. Członek zarządu może się od niej uwolnić, jeżeli jego działania będzie cechowała staranność, zgodność z obowiązującymi przepisami i postanowieniami umowy spółki, w trakcie sprawowania swojej funkcji. Ustawodawca przewiduje również w art. 299 ksh przesłanki umożliwiające członkowi zarządu uwolnienie się od odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Termin przesłanki należy rozumieć jako okoliczności faktyczne, które muszą wystąpić (przesłanki pozytywne) oraz nie mogą wystąpić (przesłanki negatywne), aby można było mówić o odpowiedzialności przewidzianej w art. 299 ksh. Przepis statuuje jedną przesłankę pozytywną oraz trzy przesłanki negatywne.
Przesłanką pozytywną, a więc taką, która musi wystąpić, aby można było w ogóle mówić o odpowiedzialności członków zarządu na podstawie art. 299 ksh, jest bezskuteczna egzekucja w stosunku do spółki. Bezskuteczność egzekucji będzie rozumiana jako niezaspokojone zobowiązania, których w żaden sposób nie można wyegzekwować od spółki. W tym wypadku wierzyciele najczęściej dysponują postanowieniem komorniczym, stwierdzającym umorzenie postępowania egzekucyjnego w związku z jego bezskutecznością. Najbezpieczniej dla wierzyciela będzie, jeżeli bezskuteczność egzekucji dotyczyć będzie całego majątku spółki, a nie tylko jego części.
Przesłanki negatywne, umożliwiające członkom zarządu uwolnienie się od odpowiedzialności za zobowiązania spółki, wymienione są w § 2 art. 299 ksh, zaliczamy do nich:
a) zgłoszenie we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości lub wszczęcie postępowania układowego
b) brak winy członka zarządu w niezgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego we właściwym czasie,
c) brak szkody wierzyciela spółki pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego we właściwym czasie.
