Udzielając ostatnio pomocy prawnej, dostałam następujące zapytanie od klientki:
“Dziecko wyprowadziło się do ojca, co w takim przypadku z alimentami i 800 plus?”
Jedno pytanie wystarczyło, by skłonić mnie do napisania tego artykułu, a to z uwagi na kilka poruszonych wątków i nieoczywiste rozwiązanie prawne, które znajdą zastosowanie. W poniższym opracowaniu pokusiłam się o analizę uprawnień obydwu stron, czyli matki i ojca dziewczynki.
Co się dzieje, gdy dziecko wyprowadza się do drugiego rodzica?
Gdy dziecko zamieszkuje z rodzicem, który dotąd był zobowiązany do alimentacji, zmienia się cała konfiguracja opiekuńczo-finansowa. Zmiana miejsca pobytu/ zamieszkania dziecka nie powoduje automatycznego uchylenia obowiązku alimentacyjnego.
Uprawnienia z perspektywy ojca – alimenty oraz 800 plus
Otóż po pierwsze, fakt zmiany miejsca pobytu dziecka, spowodował, że zobowiązany dotychczas do alimentacji ojciec dziecka, staje się rodzicem sprawującym bieżącą opiekę i tym, z którym dziecko mieszka. W obrocie prawnym pozostaje jednak nadal tytuł wykonawczy w postaci wyroku zasądzającego alimenty na rzecz małoletniej córki do rąk matki dziecka. Ojciec zatem nie dość, że nie otrzymuje żadnych środków od matki na utrzymanie dziecka, to dodatkowo nadal ponosi ciężar alimentacji wynikający wprost z prawomocnego orzeczenia pozostającego w obrocie prawnym. Teoretycznie, jeżeli ojciec przestałby płacić alimenty do rąk matki po wprowadzeniu się do niego córki, matka dziecka mogłaby wszcząć egzekucję komorniczą.
Pozew o uchylenie obowiązku alimentacyjnego
Dlatego niezmiernie ważne jest, aby niezwłocznie po zaistnieniu wyprowadzki dziecka, oczywiście przy założeniu, że ta decyzja jest trwała, wnieść pozew o uchylenie obowiązku alimentacyjnego wynikającego z wyroku zasądzającego alimenty. Pozew wnosi ojciec we własnym imieniu. Jeżeli ojciec przestał płacić alimenty z racjonalnych powodów, a matka wszczęła egzekucję komorniczą, powództwo można zabezpieczyć wnioskiem o zawieszenie postępowania egzekucyjnego.
Pozew o alimenty od drugiego rodzica
Po drugie, sytuacja wymaga zabezpieczenia usprawiedliwionych potrzeb dziecka poprzez zobowiązanie do świadczenia alimentacyjnego matki dziecka na rzecz dziecka do rąk ojca. Odbywa się to w trybie postępowania procesowego. W tym przypadku powodem będzie córka, w imieniu której działa przedstawiciel ustawowy, czyli ojciec. Radzę również zadbać o prawidłowo sformułowany wniosek o zabezpieczenia roszczenia alimentacyjnego już w piśmie wszczynającym postępowanie.
800 plus a miejsce pobytu/ zamieszkania dziecka
Po trzecie, faktyczna zmiana pobytu dziecka wymaga uregulowania poprzez wszczęcie postępowania nieprocesowego o ustalenie miejsca pobytu dziecka w każdorazowym miejscu zamieszkania ojca. Ma to znaczenie nie tylko w kontekście zapewnienia stabilności/bezpieczeństwa dziecka lub dla uregulowania kwestii prawnych związanych z opieką oraz zasady jednolitości domicylu, ale również z powodu pobierania świadczenia 800 plus. Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest związany treścią orzeczenia Sądu o miejscu pobytu dziecka i wypłaca świadczenie temu rodzicowi, przy którym sąd ustalił miejsce pobytu.
Uprawnienia z perspektywy matki – przymusowe odebranie dziecka i kontakty
Po pierwsze, jeżeli matka w zaistniałej sytuacji nie akceptuje stanu faktycznego i decyzji córki, a dziecko ma ustalone miejsce pobytu w każdorazowym miejscu zamieszkania matki, matka ma prawo do wszczęcia procedury przymusowego odebrania dziecka przez kuratora sądowego. (podstawa prawna art 598(6) – 598(12) k.p.c. Sama czynność odebrania dziecka budzi wiele uzasadnionych kontrowersji i powinna zostać przeprowadzona z poszanowaniem dobra dziecka i jego godności. Niemniej, jeżeli po wezwaniu przez matkę uprawnioną do opieki, ojciec nie zapewni powrotu córki do jej uregulowanego przez sąd miejsca pobytu, wszczęcie procedury jest uzasadnione.
Po drugie, jeżeli jednak matka zaakceptuje stan faktyczny, wówczas ma prawo do ustalenia kontaktów z córką w sposób i wymiarze, który będzie adekwatny do potrzeb/możliwości dziecka i matki oraz do więzi ich łączącej. Ma to szczególne znaczenie, jeżeli kontakty z dzieckiem po zmianie miejsca pobytu córki, nie odbywają się lub są utrudniane przez ojca.
Wysłuchanie dziecka przez sąd – dlaczego warto?
W przypadku starszego dziecka (szczególnie nastolatka), sąd może wysłuchać dziecko i uwzględnić jego zdanie przy ustalaniu miejsca pobytu czy kontaktów. Wysłuchanie dziecka to instytucja, która daje dziecku podmiotowość i pozwala sądowi zrozumieć jego motywacje, zwłaszcza gdy rodzice mają rozbieżne stanowiska.
Podsumowanie
Decyzja dziecka o tym, że chce zamieszkać z drugim rodzicem, abstrahując od tego, czy słuszna i zgodna z dobrem dziecka, rodzi wiele perturbacji w kontekście konieczności zmiany/uregulowania stanu prawnego. Z punktu ekonomicznego jawi się przede wszystkim problem alimentacji oraz świadczenia 800 plus. Z punktu sprawowania bieżącej pieczy i władzy rodzicielskiej, konieczne staje egzekwowanie obowiązujących orzeczeń i ustalenie miejsca pobytu. W tle natomiast rysuje się również zagadnienie kontaktów, co do których nastoletnie dziecko będzie miało z pewnością swoje życzenia. Należałoby zatem rozważyć skorzystanie w toku postępowania o ustalenie miejsca pobytu oraz kontaktów z instytucji wysłuchania dziecka przez sąd.
