Relacje się psują, darowizny zostają. Co mówi prawo
Zdarza się, że osoba obdarowana zawodzi zaufanie darczyńcy. Czy w takiej sytuacji można cofnąć darowiznę? Prawo rodzinne dopuszcza taką możliwość, ale tylko w ściśle określonych przypadkach. Cofnięcie darowizny to nie emocjonalna reakcja — to poważna decyzja, która musi mieć solidne podstawy prawne.
Kiedy darowizna może zostać odwołana?
Czasem dobre intencje spotykają się z trudną codziennością. Ktoś przekazuje bliskim dom, ziemię, pieniądze – w geście zaufania i więzi. Po latach sytuacja się zmienia. Dochodzi do kłótni, rozczarowania, może nawet zerwania kontaktu. I pojawia się pytanie:
Czy można cofnąć darowiznę?
Odpowiedź brzmi: tak – ale tylko w wyjątkowych przypadkach.
Nieporozumienia zdarzają się nawet w najlepszych rodzinach. Ale prawo nie pozwala cofać darowizn za każdą sprzeczkę czy chłodne relacje. Aby darczyńca mógł skutecznie odwołać darowiznę, musi wykazać tzw. rażącą niewdzięczność obdarowanego.
Rażąca niewdzięczność to poważne, zawinione zachowanie naruszające elementarne zasady lojalności — takie jak przemoc, znieważenie, odmowa pomocy w sytuacjach kryzysowych.
Nie wystarczy zatem, że relacje się pogorszyły, obdarowany się oddalił, czy nie utrzymuje kontaktu. Tego rodzaju zachowania — nawet jeśli są przykre — nie spełniają ustawowego warunku.
Przykład z sali sądowej: konflikt to za mało
W jednej ze spraw rozpoznanych przez Sąd Apelacyjny w Lublinie (wyrok z 13 marca 2025 r., I ACa 615/24), powód przekazał udział w nieruchomości swojemu zięciowi. Gdy relacje się pogorszyły, wystąpił do sądu, żądając zwrotu darowizny. Twierdził, że zięć był wobec niego agresywny, ubliżał mu i próbował potrącić go samochodem.
Sąd nie podzielił tej oceny. Uznał, że sytuacje miały charakter przypadkowy, nie były nakierowane na skrzywdzenie darczyńcy, a część zarzutów nie została udowodniona. Kluczowe okazało się też to, że między stronami istniał trwały konflikt rodzinny, ale nie wykraczał on poza granice typowych nieporozumień.
Rok na działanie – i ani dnia dłużej
Warto pamiętać, że nawet jeśli obdarowany dopuścił się rażącej niewdzięczności, darowiznę można odwołać tylko w ciągu roku od dnia, w którym darczyńca się o niej dowiedział (art. 899 § 3 k.c.).
Oznacza to, że po upływie roku roszczenie staje się bezskuteczne, nawet jeśli niewdzięczność była ewidentna.
W cytowanej sprawie sąd wskazał, że część zachowań obdarowanego miała miejsce wcześniej i darczyńca nie dochował rocznego terminu. To również przesądziło o oddaleniu pozwu.
Co to oznacza w praktyce?
- Nie każda trudna relacja z obdarowanym wystarczy do cofnięcia darowizny.
- Trzeba wykazać konkretne, poważne zachowania naruszające normy społeczne i moralne.
- Dowody mają znaczenie – bez nich sąd nie przyjmie argumentów darczyńcy.
- Termin ma znaczenie – rok od dowiedzenia się o niewdzięczności to termin, po którym nie da się skutecznie odwołać darowizny.
Potrzebujesz porady? Nie zwlekaj
Jeśli zastanawiasz się, czy masz podstawy do odwołania darowizny, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią MT Legal. Pomożemy ocenić sytuację i zaproponujemy najlepsze rozwiązania – zgodne z prawem i Twoim interesem.
