Dlaczego wyrok z 8 września 2022 roku w połączonych sprawach od C-80/21 do C-82/21 ma przełomowe znaczenie dla frankowiczów?
Sentencja wyroku brzmi:
1) Artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich
należy interpretować w ten sposób, że:
stoją one na przeszkodzie orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym sąd krajowy może stwierdzić nieuczciwy charakter nie całości warunku umowy zawartej między konsumentem a przedsiębiorcą, lecz jedynie elementów tego warunku, które nadają mu nieuczciwy charakter, w związku z czym warunek ten pozostaje, po usunięciu takich elementów, częściowo skuteczny, jeżeli takie usunięcie sprowadzałoby się do zmiany treści tego warunku, który ma wpływ na jego istotę, czego zweryfikowanie należy do sądu odsyłającego.
2) Artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13
należy interpretować w ten sposób, że:
stoją one na przeszkodzie orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym sąd krajowy może, po stwierdzeniu nieważności nieuczciwego warunku znajdującego się w umowie zawartej między konsumentem a przedsiębiorcą, która to nieważność nie pociąga za sobą nieważności tej umowy w całości, zastąpić ten warunek przepisem dyspozytywnym prawa krajowego.
3) Artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13
należy interpretować w ten sposób, że:
stoją one na przeszkodzie orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym sąd krajowy może, po stwierdzeniu nieważności nieuczciwego warunku znajdującego się w umowie zawartej między konsumentem a przedsiębiorcą, który pociąga za sobą nieważność tej umowy w całości, zastąpić warunek umowny, którego nieważność została stwierdzona, albo wykładnią oświadczenia woli stron w celu uniknięcia unieważnienia tej umowy, albo przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym, nawet jeśli konsument został poinformowany o skutkach nieważności tejże umowy i zaakceptował je.
4) Dyrektywę 93/13, analizowaną w świetle zasady skuteczności,
należy interpretować w ten sposób, że:
stoi ona na przeszkodzie orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym dziesięcioletni termin przedawnienia roszczenia konsumenta mającego na celu uzyskanie zwrotu kwot nienależnie wypłaconych przedsiębiorcy w wykonaniu nieuczciwego warunku umowy kredytu rozpoczyna swój bieg w dniu każdego świadczenia wykonanego przez konsumenta, nawet jeśli ten ostatni nie był w stanie w tym dniu samodzielnie dokonać oceny nieuczciwego charakteru warunku umownego lub nie powziął wiedzy o nieuczciwym charakterze tego warunku i bez uwzględnienia okoliczności, że umowa przewidywała okres spłaty – w niniejszym przypadku trzydziestoletni – znacznie przekraczający dziesięcioletni ustawowy termin przedawnienia.
Po pierwsze, Sądy krajowe nie będą mogły już, po stwierdzeniu, iż część postanowień umowy jest nieważna, pozostawić tę część postanowień umowy w mocy, która byłaby zgodna z przepisami, jeżeli na skutek powyższego uległa by zmianie treść stosunku prawnego. Inaczej mówiąc nie można nie pominąć tego, iż wyrugowanie z umowy niedozwolonych postanowień, które pozostają w tak silnym związku z zasadniczą treścią stosunku prawnego (jego sensem) i zmieniały by ich treść, pozostawałoby niezgodne z Artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich.
A zatem sąd nie może utrzymać w mocy umowy, która dotknięta jest postanowieniem niedozwolonym, jeśli jego wyeliminowanie zmieni treść stosunku prawnego. W umowach frankowych wyeliminowanie postanowień dotyczących klauzul indeksacyjnych, waloryzacyjnych zmienia stosunek prawny, czego jak wskazał TSUE czynić nie wolno.
Po drugie, sądy krajowe nie mogą, o czym bardzo wyraźnie powiedział TSUE, zastępować nieuczciwych postanowień przepisami dyspozytywnymi prawa krajowego. Inaczej mówiąc, sądy nie mogą uznając, iż umowa zawiera postanowienia niedozwolone dokonać ich konwalidacji poprzez zastąpienie ich innymi zapisami np. wprowadzając przelicznik średniego kursu NBP.
Po trzecie, przedawnienie roszczeń frankowiczów wobec bankom rozpoczyna swój bieg od chwili, kiedy konsument nie powziął wiedzy o nieuczciwym postanowieniu umownym. Także jeśli spłaca on zobowiązania ratalnie w okresie dłuższym niż lat 10.
Reasumując sądy nie mogą zasadniczo uznając, iż umowa zawiera klauzule niedozwolone, oddalić żądania stwierdzenia nieważności umowy, gdyż nie mogą zastąpić postanowień umownych innymi postanowieniami a sama umowa nie może dalej funkcjonować, gdyż nie można za strony ustalić (zmodyfikować) na nowo stosunku prawnego. Nie ma także możliwości utrzymania w mocy umowy, po wyeliminowaniu postanowień niedozwolonych, gdyż nie będzie można jej wykonać wobec braku przepisów, które mogą zastąpić klauzule abuzywne.
