Śmierć dłużnika jest postrzegana przez wielu wierzycieli jako definitywne zamknięcie drogi prowadzącej do wyegzekwowania zaległych zobowiązań. Nic bardziej mylnego, bowiem wierzytelność nie rozpływa się w powietrzu i w dalszym możliwe jest jej wyegzekwowanie. W tym wpisie zostanie wyjaśnione, kiedy od spadkobierców można dochodzić spełnienia świadczenia solidarnie, a kiedy indywidualnie.
Na wstępie należy przypomnieć, iż przepisy kodeksu cywilnego wprost wskazują, że prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób- spadkobierców. Dla ustalenia kręgu spadkobierców oraz tego, czy ich odpowiedzialność ograniczona jest do wysokości istniejących w spadku aktywów, co do zasady konieczne jest przeprowadzenie postępowania spadkowego, o czym będzie mowa w kolejnym artykule. W niniejszym wpisie założono, że postepowanie takie zostało przeprowadzone, a spadkobiercy odpowiadają bez ograniczeń.
To w jaki sposób spadkobiercy odpowiadają za zobowiązania zmarłego jest zależna od tego, czy dokonano działu spadku. Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe. Jeżeli jeden ze spadkobierców spełnił świadczenie, może on żądać zwrotu od pozostałych spadkobierców w częściach, które odpowiadają wielkości ich udziałów, natomiast od chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe w stosunku do wielkości udziałów.
Jak wynika z powyższego, możliwe są dwie sytuacje. Pierwsza, kiedy spadkobiercy nie przeprowadzili jeszcze działu spadku i druga, gdy zapadło prawomocne orzeczenie lub zawarto umowę w przedmiocie działu spadku.
W pierwszym przypadku, spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe. Solidarna odpowiedzialność za zobowiązania polega na tym, że kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych. Dłużnicy pozostają solidarnie zobowiązani do zupełnego zaspokojenia wierzyciela. Solidarna odpowiedzialność oznacza tyle, że każdy ze spadkobierców odpowiada za dług w całości. Także istnieje możliwość wystąpienia z roszczeniem spełnienia świadczenia, zarówno do wszystkich spadkobierców jak i do jednego z nich, bądź niektórych.
Możliwość żądania zaspokojenia przez wierzyciela prezentuje się odmiennie, gdy spadkobiercy dokonają działu spadku. Od tego momentu ustaje solidarna odpowiedzialność spadkobierców za długi spadkowe i odpowiadają oni proporcjonalnie do wartości swojego udziału w spadku. Przykładowo jeśli zmarły pozostawił po sobie dług w wysokości 10 000,00 zł, a każdemu ze spadkobierców przypadł udział wynoszący ¼ spadku to wierzyciel może żądać osobno od każdego z nich zapłaty kwoty 2 500,00 zł.
Za datę działu spadku, tj. za datę od której ulega zmianie rodzaj odpowiedzialności za długi spadkowe, należy uznać datę uprawomocnienia się postanowienia w przedmiocie działu spadku lub w przypadku zawarcia umowy o dział spadku, daty jej zawarcia.
Podsumowując, rodzaj odpowiedzialności za długi spadkowe zależy od tego, czy przeprowadzono dział spadku. Do czasu przeprowadzenia działu spadku, wierzyciel może dochodzić spełnienia świadczenia od każdego bądź wybranego spadkobiercy. Natomiast dochodzenie roszczeń po przeprowadzeniu działu spadku, możliwe jest od każdego ze spadkobierców z osobna, proporcjonalnie do ich udziału w spadku.
Zaznaczyć należy, iż w braku dobrowolnego spełnienia świadczenia przez spadkobierców, niezbędnym jest skierowanie sprawy na drogę postepowania sądowego poprzez skierowanie do sądu pozwu o zapłatę przeciwko spadkobiercom.
