Podział majątku po rozwodzie.

Z chwilą orzeczenia rozwodu ustaje wspólność majątkowa istniejąca pomiędzy małżonkami. Z tą chwilą każdy z małżonków (byłych) może domagać się dokonania podziału ich majątku wspólnego.

Podział majątku wspólnego można dokonać w następującym trybie:

• w drodze umowy – jeżeli jest zgodna wola obu byłych małżonków;
• w drodze postępowania sądowego.

Umowy podział majątku wspólnego może być dokonany jedynie w sytuacji zgodnej woli obu stron, zarówno co do możliwości jak i sposobu podziału majątku wspólnego.

W sytuacji gdy w skład majątku wspólnego wchodzą nieruchomości konieczne jest zawarcie umowy u notariusza w formie aktu notarialnego. Wymóg formy aktu notarialnego dotyczy także sytuacji, gdy przedmiotem dzielonego majątku jest spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu. W przypadku ruchomości umowa o podział majątku wspólnego może być dokonana w dowolnej formie. W przypadku braku porozumienia byłych małżonków w zakresie podziału ich majątku wspólnego, podział majątku może być dokonany w trybie sądowym.

W postępowaniu sądowym skład i wartość majątku wspólnego ustala sąd. Wartość tych składników ustala się według stanu na dzień ustania wspólności majątkowej i według cen obowiązujących w chwili dokonania podziału.

Do jakiego sądu złożyć wniosek o podział majątku wspólnego?

W postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami właściwy jest sąd miejsca położenia majątku, a jeżeli wspólność ustała przez śmierć jednego z małżonków – to sąd spadku.

Opłaty

Od wniosku o sądowy podział majątku wspólnego pobiera się opłatę stałą w wysokości 1.000 zł. Jeżeli natomiast wniosek zawiera zgodny projekt podziału tego majątku, opłata wynosi 300 zł.

W jaki sposób można dokonać podział majątku wspólnego?

• przez podział fizyczny rzeczy wspólnej;
• przez przyznanie rzeczy jednemu współmałżonkowi z obowiązkiem spłaty drugiego współmałżonka;
• przez sprzedaż rzeczy wspólnej.

W postępowaniu o podział majątku można także żądać ustalenia i rozliczenia w następujących kwestiach:

• ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym;
• zwrotu wydatków i nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty każdego z małżonków, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowej przynoszące dochód;
• zwrotu wydatków i nakładów, które każde z małżonków poczyniło ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny, z wyjątkiem wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba, że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności;
• rozliczenia spłaconych z majątku wspólnego długów jednego z małżonków;
• rozliczenia z tytułu spłaconych wspólnych długów małżonków w okresie między ustaniem wspólności majątkowej a dokonaniem podziału majątku wspólnego;
• rozliczenia z tytułu posiadania przedmiotów należących do majątku wspólnego,
• rozliczenia z tytułu pobranych pożytków i innych przychodów z rzeczy wspólnej w okresie między ustaniem wspólności majątkowej a dokonaniem podziału majątku wspólnego;
• rozliczenia z tytułu poczynionych wydatków i ciężarów na rzecz wspólną w okresie między ustaniem wspólności majątkowej a dokonaniem podziału majątku wspólnego.

Ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym

Po pierwsze, zasada równości udziałów w majątku wspólnym może zostać zmodyfikowana w drodze umowy majątkowej małżeńskiej tzw. intercyzy.

Po drugie, zasada równości udziałów w majątku wspólnym może zostać zmodyfikowana z ważnych powodów na żądanie każdego z małżonków.

Kiedy to będzie możliwe?

Ustalenie nierównych udziałów jest możliwe jedynie wtedy gdy małżonek przeciwko któremu skierowane jest takie żądanie w sposób rażący i uporczywy nie przyczynia się do powstania bądź powiększenia majątku wspólnego stosownie do swoich sił i możliwości zarobkowych.

Ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym będzie możliwe jeżeli spełnione zostaną łącznie następujące przesłanki:

• małżonek zgłosi żądanie ustalenia nierównych udziałów,
• wystąpiły ważne powody tego żądania,
• małżonkowie w różnym stopniu przyczynili się do powstania majątku wspólnego.

Zgodnie z art. 43 § 3 k.r.o. przy ocenie w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym.

Rozwiązanie przyjęte w powyższym przepisie ma na celu ochronę pozycji majątkowej tego z małżonków, które kosztem pomnażania majątku wspólnego poświęciło się staraniom o wychowanie dzieci i pracy dla dobra rodziny we wspólnym gospodarstwie domowym.

Żądanie zwrotu wydatków i nakładów poczynionych w trakcie trwania wspólności majątkowej z majątku osobistego na majątek wspólny oraz z majątku wspólnego na majątek osobisty.

Zgodnie z art. 45 § 1 k.r.o. każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba, że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności. Zwrotu dokonuje się przy podziale majątku wspólnego.

Zasadność zgłoszenia powyższych roszczeń w postępowaniu sądowym o podział majątku wspólnego wzmacnia reguła, że po zapadnięciu prawomocnego postanowienia o podziale majątku wspólnego nie można już dochodzić roszczeń z tytułu zwrotu nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny. W postanowieniu z dnia 24. 11. 1994 r., II CRN 121/94, niepubl. Sąd Najwyższy podkreślił, że żądanie zwrotu nakładów z majątku odrębnego (obecnie osobistego) na majątek wspólny powinno zostać zgłoszone w postępowaniu o podział majątku wspólnego, gdyż podlega swoistej prekluzji przewidzianej w art. 618 k.p.c. Podobnie w uzasadnieniu postanowienia z dnia 2.02.2005 r., IV CK 454/04 Sąd Najwyższy podkreślił, że po zapadnięciu prawomocnego postanowienia o podziale majątku wspólnego nie można już dochodzić roszczeń z tytułu zwrotu nakładów z majątku odrębnego na majątek wspólny.

Wydatki i nadkłady poczynione na majątek wspólny po rozwodzie ale przed podziałem majątku wspólnego.

W postępowaniu o podział majątku wspólnego można żądać także rozliczenia nakładów i wydatków dokonanych przez każde z małżonków (byłych małżonków) w okresie od ustania wspólności majątkowej do chwili podziału majątku wspólnego.

Pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów, przy czym w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną.

Jeżeli po rozwodzie (ustaniu wspólności majątkowej) jedno z byłych małżonków wyprowadziło się ze wspólnego mieszkania, a byli małżonkowie nie umówili się inaczej – to co do zasady, małżonek, który nie korzystał ze wspólnego mieszkania będzie obowiązany do rozliczenia stałych elementów opłat czynszowych, niezwiązanych z faktycznym korzystaniem z mieszkania, lecz służących utrzymaniu mieszkania stanowiącego współwłasność w stanie zdatnym do normalnego korzystania, ponoszonych w interesie obojga współwłaścicieli.

Okoliczność, że właściciel rzeczy nie posiada ani nie realizuje w drodze roszczenia swojego uprawnienia do współposiadania rzeczy lub posiadania wyodrębnionej części rzeczy, nie stanowi przeszkody do domagania się przez tego współwłaściciela partycypowania w przychodach z rzeczy, jeżeli przynosi ona dochody. To samo odnosi się do obowiązku ponoszenia wydatków i ciężarów na rzecz, chyba, że strony w drodze umowy quoad usum postanowili inaczej.

Ponadto poza wydatkami, nakładami i spłaconymi długami każdy z małżonków (byłych małżonków) może także żądać rozliczenia z tytułu nieuzasadnionego zbycia i roztrwonienia przez drugiego małżonka składników majątku wspólnego. Roszczenie takie ma charakter odszkodowawczy i znajduje podstawę w art. 415 k.c. Jedynie w razie usprawiedliwionego wydatkowania, środki takie nie mogę być brane pod uwagę w postępowaniu o podział majątku wspólnego. Wykazanie zasadności zużycia środków na własne usprawiedliwione potrzeby obciąża małżonka, który je zużył.

Rozliczenie wspólnych długów

Do związanych z majątkiem wspólnym i ciążących na obojgu małżonkach długów, które zostały spłacone z własnych środków jednego z małżonków po ustaniu wspólności ustawowej ma odpowiednio zastosowanie art. 207 k.c.

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego w postanowieniu z dnia 11.03.2010 r., IV CSK 429/09 „jeżeli wnioskodawca po ustaniu wspólności majątkowej, a przed podziałem majątku wspólnego spłacił z własnych środków dług, który powstał w trakcie trwania wspólności majątkowej i był długiem wspólnym małżonków albo jednego z nich ale w związku z majątkiem wspólnym to taki dług zgodnie z art. 686 k.p.c. w zw. z 567 § 3 k.p.c. powinien zostać rozliczony w ramach podziału majątku wspólnego”.