Opinia biegłego w sprawie cywilnej – co warto wiedzieć?
W sprawach cywilnych opinia biegłego bardzo często przesądza o rozstrzygnięciu sądu. Z tego względu warto dobrze zrozumieć jej znaczenie oraz wiedzieć, w jaki sposób strona postępowania może się do niej przygotować. W tym artykule omawiam m.in.: jak zadbać o materiał dowodowy przed wydaniem opinii, kiedy warto rozważyć sporządzenie opinii prywatnej oraz co zrobić, gdy operat szacunkowy traci aktualność z upływem czasu.
Najczęściej powoływani biegli – w jakich sprawach są potrzebni?
Sądy regularnie korzystają z wiedzy specjalistów z różnych dziedzin, wpisanych na oficjalną listę biegłych sądowych. W praktyce najczęściej spotykane specjalizacje to:
- rzeczoznawcy majątkowi – np. w sprawach o podział majątku wspólnego,
- grafolodzy – w sytuacjach, gdy kwestionowana jest autentyczność podpisu (np. w sprawach o zachowek, wekslowych, spadkowych),
- neurologowie i psychiatrzy – przy ustalaniu poczytalności, zdolności do sporządzenia testamentu czy w postępowaniach o ubezwłasnowolnienie,
- specjaliści ds. rekonstrukcji wypadków drogowych – szczególnie w sprawach karnych.
Czy można mieć wpływ na treść opinii biegłego?
Choć biegły wydaje opinię niezależnie i na podstawie własnej wiedzy oraz doświadczenia (art. 278 i nast. Kodeksu postępowania cywilnego), jego analiza opiera się na aktach sprawy. Od ich zawartości zależy więc, z jakiego materiału będzie korzystał. W interesie stron leży zatem to, aby jeszcze przed rozpoczęciem pracy biegłego, w aktach znajdowała się pełna dokumentacja.
Warto zadbać o zgromadzenie wszystkich istotnych dowodów – w tym Protokołu Stanu Faktycznego, sporządzanego przez komornika na podstawie art. 4 ustawy o komornikach sądowych. Taki dokument bywa szczególnie przydatny w sprawach spadkowych (np. o zachowek), gdy trzeba ustalić stan techniczny nieruchomości na konkretną datę – np. dzień śmierci spadkodawcy. Jeżeli podejrzewamy, że w trakcie procesu może dojść do remontu lub istotnych zmian w budynku, zalecane jest zabezpieczenie dowodów w formie urzędowej. Protokół może w przyszłości stanowić ważny punkt odniesienia dla sądu i biegłego.
Kwestionowanie opinii – jak zgłaszać zastrzeżenia?
Fakt, że opinia biegłego stanowi istotny dowód w sprawie, nie oznacza, że jest niepodważalna. Po jej doręczeniu sąd zazwyczaj wyznacza stronie termin (najczęściej 14 dni) na przedstawienie stanowiska.
Strona może w tym czasie:
- wskazać konkretne błędy merytoryczne lub logiczne,
- złożyć wniosek o uzupełnienie opinii,
- zażądać przesłuchania biegłego podczas rozprawy lub zadać mu pytania na piśmie,
- zwrócić uwagę na wewnętrzne sprzeczności w opinii.
Szczególnie istotne jest sprawdzenie, czy biegły przyjął prawidłowe założenia wyjściowe – ponieważ to one często decydują o końcowych wnioskach.
Opinia prywatna – czy warto ją zlecić niezależnie?
Wiele osób zastanawia się, czy warto zamówić opinię u prywatnego specjalisty – np. rzeczoznawcy. Trzeba jednak pamiętać, że taka ekspertyza ma status dokumentu prywatnego (art. 245 k.p.c.), a nie urzędowego (jak opinia wydana na zlecenie sądu – art. 244 k.p.c.).
Sąd co do zasady i tak zleci wykonanie opinii biegłemu sądowemu, jednak prywatna ekspertyza może stanowić wsparcie argumentacji strony, a także służyć do wykazania błędów w opinii sądowej.
Gdy czas działa na korzyść lub niekorzyść stron – opinia aktualizacyjna
Czas trwania postępowań sądowych może być bardzo długi. Jeśli przedmiotem sporu jest nieruchomość, a od daty wykonania operatu szacunkowego minęło ponad 12 miesięcy, zachodzi konieczność jego aktualizacji.
Zgodnie z art. 156 ust. 3 i 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami, operat szacunkowy traci ważność po roku, chyba że wcześniej zaszły istotne zmiany (np. w stanie prawnym lub fizycznym nieruchomości), które skracają ten okres. W takiej sytuacji należy wystąpić o sporządzenie opinii aktualizacyjnej, która uwzględni nowe okoliczności, w tym zmiany cen rynkowych.
Podsumowanie – o czym pamiętać przy opinii biegłego?
- Przygotuj pełną dokumentację przed powołaniem biegłego – to na jej podstawie będzie on formułował opinię.
- W sprawach dotyczących nieruchomości, które mogą ulec zmianie – rozważ sporządzenie Protokołu Stanu Faktycznego.
- Opinię można i warto podważać – jeśli zawiera błędy, nieścisłości lub niewłaściwe założenia.
- Prywatna ekspertyza nie zastąpi opinii sądowej, ale może stanowić cenne uzupełnienie.
- W przypadku starszych operatów – rozważ wniesienie o aktualizację wyceny.
