Opinia biegłego w postępowaniu cywilnym

Od opinii biegłego zależy dalszy przebieg postępowania sądowego, w tym jego wynik. Warto więc przyjrzeć się jej bliżej. W poniższym artykule odpowiem na pytania: o co należy zadbać przed wydaniem opinii przez biegłego? Czy warto sporządzać opinię prywatną, np. prywatnego rzeczoznawcy? Co zrobić gdy między wydaniem operatu szacunkowego a wyrokiem mija więcej niż 12 miesięcy?

Dowód z opinii biegłego – najczęściej spotykane specjalności

Sądy chętnie korzystają z pomocy biegłych z najróżniejszych dziedzin. Są oni wówczas powoływani przez sąd z oficjalnej listy biegłych sądowych. Specjalizacjami, z którymi się najczęściej spotykam to: rzeczoznawca ds. nieruchomości (np. podział majątku), grafolog (kwestionowanie własnoręczności pisma np. w sprawach spadkowych lub wekslowych), neurolog i psychiatra (np. podważanie ważności testamentu; ubezwłasnowolnienie), biegły ds. rekonstrukcji wypadków drogowych (np. w sprawach karnych).

Czy mamy wpływ na treść opinii? Jaką rolę może odegrać Protokół Stanu Faktycznego?

Oczywiście biegły sporządza opinię w sposób niezależny, opierając się głównie na swojej wiedzy i doświadczeniu (art. 278 i nast. k.p.c.). Nie można jednak zapominać, że opinia jest wydawana na podstawie konkretnych akt sprawy – i to od nas (tj. stron i pełnomocników) zależy jaki materiał dowodowy biegły zastanie w aktach, na których pracuje. Dlatego tak ważne jest złożenie do sądu kompletnej dokumentacji jeszcze przed tym jak biegły zapozna się z aktami celem sporządzenia opinii.

W tym miejscu kluczowe znaczenie może mieć złożenie do akt dokumentu urzędowego – Protokołu Stanu Faktycznego (art. 4 ustawy o komornikach sądowych). Jest to dokument, który określa jaki był stan np. nieruchomości w dacie sporządzania Protokołu. Są bowiem takie kategorie postępowań (m.in. o zachowek), gdzie zależy nam na ustaleniu stanu technicznego domu na dzień śmierci spadkodawcy. Jeśli podejrzewamy, że postępowanie sądowe może potrwać długo, a w międzyczasie strona planuje wykonanie remontu domu, wówczas zalecam klientom sporządzenie ww. Protokołu żeby utrwalić w sposób ‘urzędowy’ jak wyglądał dom przed remontem. Ciekawostką jest to, że urzędnikiem, który go sporządza jest komornik. Protokół Stanu Faktycznego jest dokumentem, z którego często korzystam podczas prowadzenia spraw sądowych.

Zastrzeżenia do opinii biegłego

To, że opinia biegłego jest mocnym dowodem, nie wyklucza możliwości jej podważenia przez stronę, która się z nią nie zgadza. Doręczając opinię, sąd wzywa nas do ustosunkowania się do niej (przeważnie wyznacza na to 14 dni). W zarzutach do opinii możemy np. wskazać na nieścisłości merytoryczne lub logiczne, czy wnieść o uzupełnienie opinii. Strona może także wnioskować o przesłuchanie biegłego na rozprawie, żeby zadać mu konkretne pytania. Pytania biegłemu można zadać też na piśmie. Jednym z zarzutów do opinii może być to, że jest wewnętrznie sprzeczna. Warto też szczególnie dokładnie sprawdzać, czy założenia jakie przyjmuje biegły na początku swojej opinii (np. do wyliczeń) są prawidłowe, ponieważ to one często determinują wynik końcowy tego dokumentu.

Opinia prywatna – tj. czy warto „zamawiać” opinię u wybranego przez siebie specjalisty?

Regularnie spotykam się z pytaniem, czy „zamówienie” swojej opinii u danego specjalisty zastąpi powoływanie biegłego sądowego do wydania kolejnej opinii? Nie, nie zastąpi, sąd niemal zawsze i tak powołuje biegłego sądowego do wydania opinii w sprawie. Opinia wykonana na zamówienie strony (a nie sądu) ma moc ‘jedynie’ dokumentu prywatnego (art. 245 k.p.c.), podczas gdy opinia wykonana na polecenie sądu ma moc dokumentu urzędowego (art. 244 k.p.c.). Podsumowując, opinia sporządzona na prośbę jednej ze stron jest dowodem słabszym niż opinia wydana na polecenie sądu.

Opinia aktualizacyjna – tj. dostosowanie opinii do aktualnych cen nieruchomości

Bywa, że procesy sądowe trwają długo, a wraz z upływem czasu, rynkowe ceny nieruchomości rosną. Wówczas, operaty szacunkowe określające wartość nieruchomości powinny podlegać aktualizacji. Zgodnie bowiem z art. 156 ust. 3 i 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami, operat szacunkowy można wykorzystać przez okres 12 miesięcy (a jeśli nastąpiły istotne okoliczności, nawet mniej) – po tym czasie, powinna zostać wydana opinia aktualizacyjna poprzednią wycenę.