Przekształcenie działalności jednoosobowej w spółkę kapitałową – kiedy potrzebna jest zgoda małżonka?
Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych Przedsiębiorca będący osobą fizyczną wykonującą we własnym imieniu działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2023 r. poz. 221, 641, 803, 1414 i 2029) – (przedsiębiorca przekształcany) może przekształcić formę prowadzonej działalności w jednoosobową spółkę kapitałową (spółkę przekształconą). Dla uproszczenia, we wpisie będę się posługiwał przykładem przekształcenia przedsiębiorcy w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.
Przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.) to popularne rozwiązanie, które daje przedsiębiorcy większą ochronę majątku osobistego oraz nowe możliwości rozwoju. Warto jednak pamiętać, że takie działalnie – szczególnie w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim z ustrojem wspólności majątkowej – może wiązać się z koniecznością spełnienia dodatkowych wymagań. W pewnych przypadkach konieczna może być bowiem zgoda drugiego małżonka na przeprowadzenie przekształcenia.
Przedsiębiorstwo jako część majątku wspólnego małżonków
Nierzadko zdarza się, że „firmę”, czyli jednoosobową działalność jeden z małżonków rozpoczyna już po zawarciu związku małżeńskiego. Jeśli w tym małżeństwie obowiązuje ustrój wspólności majątkowej, to najpewniej i rozpoczęcie tej działalności następuje z wykorzystaniem majątku wspólnego małżonków. Często sami małżonkowie traktują prowadzone przez małżonka przedsiębiorstwo jako „jego / jej biznes” odrębny od majątku wspólnego i nie uczestniczą w procesie decyzyjnym dotyczącym spraw związanych z tym przedsiębiorstwem. Tymczasem (nieco upraszczając) to przedsiębiorstwo może stanowić składnik majątku wspólnego małżonków. Ma to wielkie znaczenie w kontekście czynności dotyczących tego przedsiębiorstwa
Zgoda małżonka na zbycie przedsiębiorstwa
Zgodnie z art. 37 § 1 pkt 3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, do dokonania czynności prawnej prowadzącej do zbycia przedsiębiorstwa konieczna jest zgoda drugiego małżonka. Nie jest to sprawa zupełnie bezsporna, niemniej przyjmuje się, że przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę z o.o. jest traktowane jako działanie stanowiące „zbycie” przedsiębiorstwa – w końcu dochodzi tu do jego przeniesienia na nowo powstały podmiot, czyli spółkę z o.o., którą przedsiębiorca staje się jedynym wspólnikiem. Jest to rezultat pewnej odrębności przekształcenia przedsiębiorcy w spółkę kapitałową, względem pozostałych przekształceń opisanych w kodeksie spółek handlowych. Po przekształceniu bowiem przedsiębiorca (jako osoba fizyczna) przecież dalej istnieje i działa, w przeciwieństwie do typowych przekształceń spółek handlowych, w ramach których wraz z powstaniem spółki przekształconej przestaje istnieć spółka przekształcona.
W rezultacie, zgoda współmałżonka staje się niezbędnym elementem tego procesu.
Forma aktu notarialnego – wymagania dla zgody małżonka
Kodeks spółek handlowych nakłada na przedsiębiorcę obowiązek złożenia oświadczenia o przekształceniu w formie aktu notarialnego. Z tego względu, na mocy art. 63 § 2 Kodeksu cywilnego, również zgoda małżonka na takie przekształcenie powinna być wyrażona w formie aktu notarialnego. Nie można więc twierdzić, że taka zgoda została wcześniej przez małżonka udzielona ustnie (np. przed wizytą przedsiębiorcy u notariusza).
Co to oznacza dla przedsiębiorców?
Dla osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, które planują przekształcenie w spółkę z o.o., kluczowe jest ustalenie, czy ich przedsiębiorstwo stanowi część majątku wspólnego małżonków. W takim przypadku, aby cały proces przekształcenia był skuteczny, należy uzyskać zgodę współmałżonka w formie aktu notarialnego. Wydaje się to być zwykłą formalnością, niemniej zgodnie z art. 37 § 4 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna. Oznacza to, że brak zgody, która rzeczywiście była wymagana, pociąga za sobą nieważność (nieskuteczność) przekształcenia
