Ze względu na rosnące tendencje interwencjonistyczne oraz szczególną sytuację społeczną i gospodarczą na świecie, państwa europejskie wprowadzają różnego rodzaju prawodawstwo, mające na celu złagodzenie negatywnych skutków kryzysu.

W Polsce uchwalono między innymi ustawę z dnia 5 sierpnia 2022 r. o dodatku węglowym, która – zgodnie z jej art. 1 – „reguluje zasady i tryb przyznawania, wypłacania oraz wysokość dodatku węglowego oraz właściwość organów w tych sprawach”.

Z uzasadnienia do rządowego projektu tej ustawy wynika natomiast, że omawiana „regulacja ma na celu zapewnienie wsparcia dla dużej grupy gospodarstw domowych w Polsce, w tym również gospodarstw najuboższych energetycznie, w pokryciu części kosztów wynikających ze wzrostu cen na rynku energii, w tym kosztów opału. Proponowane wsparcie finansowe w postaci dodatku węglowego wspomoże budżety domowe oraz zwiększy poczucie bezpieczeństwa energetycznego i socjalnego.”.

Jak z kolei wynika ze strony internetowej Ministerstwa Klimatu i Środowiska, projektowane rozwiązanie „nie ma kryteriów dochodowych, a dodatek będzie przysługiwał również gospodarstwom, które już zakupiły węgiel.”.

Celem niniejszej notki nie jest szczegółowe omawianie regulacji ustawy, wypada jednak wspomnieć, że zgodnie z aktualnym brzmieniem jej art. 2: „Dodatek węglowy przysługuje osobie w gospodarstwie domowym w przypadku, gdy głównym źródłem ogrzewania gospodarstwa domowego jest kocioł na paliwo stałe, kominek, koza, ogrzewacz powietrza, trzon kuchenny, piecokuchnia, kuchnia węglowa lub piec kaflowy na paliwo stałe, zasilane paliwami stałymi, wpisane lub zgłoszone do centralnej ewidencji emisyjności budynków (…), do dnia 11 sierpnia 2022 r., albo po tym dniu – w przypadku głównych źródeł ogrzewania wpisanych lub zgłoszonych po raz pierwszy do centralnej ewidencji emisyjności budynków (…)”. Kolejne ustępy artykułu drugiego określają natomiast to, co należy rozumieć przez „gospodarstwo domowe” oraz „paliwa stałe”.

Warto zarazem podkreślić, że ustawa – pomimo tego, że sama stanowi rodzaj ustawodawstwa tymczasowego i doraźnego, a nie minęły nawet dwa miesiące od jej wejścia w życie – doczekała się już nowelizacji. Między innymi do artykułu drugiego dodano ust. 3a, zgodnie z którym w przypadku gdy pod jednym adresem miejsca zamieszkania zamieszkuje więcej niż jedno gospodarstwo domowe, jeden dodatek węglowy przysługuje dla wszystkich gospodarstw domowych zamieszkujących pod tym adresem.

Ustawa zawiera również szczegółowe przesłanki negatywne, a więc określające to, jakim kategoriom odbiorców dodatek węglowy nie przysługuje, przy czym o wypłatę dodatku mogą ubiegać się nie tylko obywatele Polscy (mający miejsce zamieszkania i przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), ale także niektórzy cudzoziemcy oraz obywatele państw europejskich.

Zgodnie z ustawą, dodatek węglowy dla gospodarstwa domowego wynosi 3000 złotych. Wniosek o wypłatę dodatku węglowego składa się – na piśmie lub za pomocą środków komunikacji elektronicznej – w terminie do dnia 30 listopada 2022 r., w gminie właściwej ze względu na miejsce zamieszkania osoby składającej ten wniosek. Wnioski złożone po terminie pozostawia się bez rozpoznania. Dodatek węglowy powinien zostać wypłacony w terminie do dwóch miesięcy od dnia złożenia wniosku, przy czym w przypadków wniosków złożonych po dniu 30 października 2022 r., wypłata powinna nastąpić do dnia 30 grudnia 2022 r.

W myśl ustawy, weryfikacji wniosku dokonuje wójt (burmistrz albo prezydent miasta), w szczególności w zakresie zgłoszenia lub wpisania głównego źródła ogrzewania w centralnej ewidencji emisyjności budynków. Ustawa określa także inne, szczegółowe kryteria, które powinien wziąć pod uwagę wójt, burmistrz albo prezydent miasta dokonując weryfikacji wniosku, a zarazem umożliwia przeprowadzenia wywiadu środowiskowego – w przypadku wystąpienia wątpliwości dotyczących gospodarstwa domowego wnioskodawcy.

Co istotne, przyznanie dodatku węglowego nie wymaga wydania decyzji, ale odmowa jego przyznania, uchylenie oraz rozstrzygnięcie w sprawie nienależnie pobranego dodatku węglowego już jej wymagają. Organ przesyła jednak wnioskodawcy informację o przyznaniu dodatku węglowego na wskazany przez niego adres poczty elektronicznej, zaś w przypadku niewskazania adresu poczty elektronicznej, wnioskodawca powinien być uprzednio poinformowany o możliwości osobistego odebrania od organu informacji o przyznaniu dodatku węglowego.

Wzór wniosku o wypłatę dodatku węglowego określił Minister Klimatu i Środowiska, w drodze rozporządzenia z dnia 16 sierpnia 2022 r. w sprawie wzoru wniosku o wypłatę dodatku węglowego.

W artykule trzecim ustawa szczegółowo reguluje kwestię postępowania w sprawach dotyczących wypłaty dodatku węglowego, w tym reguły odpowiedniego stosowania ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, a w sprawach nieuregulowanych także kodeksu postępowania administracyjnego. Określono zarazem zasady upoważniania pracowników samorządowych do prowadzenia postępowań w sprawach dotyczących wypłaty dodatku węglowego. Informacje przedstawione we wniosku składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.

Oprócz zasad wypłaty dodatku węglowego, ustawa określa ponadto źródła pochodzenia i zasady przekazania gminom środków na realizację wypłat.

Jednocześnie przesądza, że dodatek węglowy nie podlega egzekucji sądowej ani administracyjnej oraz jest zwolniony z podatku dochodowego.

W praktyce najczęściej spotykanym przypadkiem odmowy wypłaty dodatku węglowego jest kwestia złożenia w terminie albo późniejszej korekty deklaracji na potrzebny centralnej ewidencji emisyjności budynków. W przypadku otrzymania decyzji odmownej, stronie przysługuje prawo wniesienia odwołania do Samorządowego Kolegium Odwoławczego. W takim przypadku, warto skorzystać z pomocy fachowego pełnomocnika.

Pozostałe przepisy ustawy są mniej interesujące z punktu widzenia gospodarstw domowych, ponieważ dotyczą między innymi:

• utworzenia linii kredytowej dla przedsiębiorców będących przedsiębiorstwami energetycznymi, których działalność jest w całości lub w przeważającej części związana z wytwarzaniem ciepła i jest objęta wymogiem uzyskania koncesji,
• maksymalnego limitu wydatków z Funduszu Przeciwdziałania COVID-19, przeznaczonych na dodatki węglowe,
• zmian w obowiązujących przepisach.

Źródła:

1. ustawa z dnia 5 sierpnia 2022 r. o dodatku węglowym (Dz. U. poz. 1692 z późn. zm.),
2. uzasadnienie rządowego projektu ustawy o dodatku węglowym, dostępne na internetowej stronie Sejmu RP (https://www.sejm.gov.pl/sejm9.nsf/druk.xsp?nr=2471),
3. strona internetowa Ministerstwa Klimatu i Środowiska (https://www.gov.pl/web/klimat/dodatek-weglowy).

Niniejsza notka ma charakter wyłącznie ogólny, informacyjny i edukacyjny, a więc nie stanowi pomocy prawnej ani porady prawnej w rozumieniu ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych. Autor nie ponosi odpowiedzialność za aktualność ani skutki zastosowania się do treści niniejszej notki.