Unieważnienie kredytu frankowego – kiedy może mieć miejsce?

Unieważnienie kredytu we frankach to dla wielu kredytobiorców jedyne wyjście z niekorzystnej sytuacji finansowej. Kiedy możesz z niego skorzystać? Jakie są dobre i złe strony tego rozwiązania? Czy dłużnicy muszą zapłacić podatek od unieważnienia kredytu frankowego?

Na czym polega unieważnienie kredytu frankowego?

Unieważnienie kredytu frankowego to uznanie, że umowa kredytowa nie istniała (nie obowiązywała) już o momentu jej zawarcia. Takie rozwiązanie pozwala kredytobiorcy uniknąć ewentualnej windykacji związanej z niemożnością uregulowania należności oraz naliczania odsetek za nieterminową spłatę rat.

Dlaczego umowy o kredyt frankowy mogą zostać unieważnione?

Sądy, uzasadniając swoje stanowiska w sprawach o unieważnienie kredytu we frankach (CHF), licznie wskazują na niedozwolone pozwolenia umowne – tzw. klauzule abuzywne, uniemożliwiające utrzymanie umowy w mocy nawet mimo ich wykluczenia. Ich niezgodność z prawem wynika z konstrukcji pozwalającej bankom na samodzielne ustalanie kursu franka szwajcarskiego przy wypłacie i spłacie kredytu, a tym samym znaczną ingerencję w wysokość zadłużenia. Takie postępowanie hipotetycznie prowadziło do sytuacji, w której frankowicz (kredytobiorca) zaciągający i spłacający kredyt tego samego dnia straciłby nawet kilkanaście tysięcy złotych.

Kiedy można unieważnić kredyt we frankach?

Prawo wniesienia powództwa o unieważnienie umowy kredytowej – a tym samym unieważnienie wierzytelności – przysługuje frankowiczowi pod warunkiem, że w jego umowie kredytowej znajdują się postanowienia niedozwolone. Sąd rozpatruje sprawę, biorąc pod uwagę dokumentację kredytową oraz sytuację życiową dłużnika. Analizuje, jakie pobudki przyświecały kredytobiorcy, weryfikuje, czy przed zaciągnięciem zobowiązania mogliśmy mieć wiedzę ekonomiczną pozwalającą ocenić ryzyko związane z pożyczeniem pieniędzy i sprawdza, czy kredyt frankowy to nasze jedyne obciążenie.

Uwaga! Przed orzeczeniem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w polskiej sprawie frankowej zgodnie z „niepisaną” zasadą sądy umarzały jedynie frankowe kredyty denominowane. Jednak w późniejszym czasie TSUE stwierdził, że umowa o kredyt indeksowany również może zostać unieważniona.

Unieważnienie kredytu frankowego a teoria salda

To podejście korzystniejsze dla banków. Zgodnie z nią świadczenie wzajemne należy odjąć od wzbogacenia. W tym przypadku do zwrotu pieniędzy jest zobowiązana wyłącznie strona, która uzyskała większą korzyść. To sposób na automatyczną kompensację obopólnych roszczeń.

Unieważnienie kredytu we frankach a teoria dwóch kondycji

Teoria dwóch kondycji jest dużo korzystniejsza dla frankowiczów. W jej przypadku sąd uznaje, iż orzeczenie nieważności umowy kredytowej skutkuje powstaniem dwóch odrębnych stosunków prawnych zobowiązujących jednostronnie, w których obie strony będą wobec siebie bezpodstawnie wzbogacone. Sąd przyznaje wówczas kredytobiorcy całą dochodzoną kwotę niezależnie od wysokości kredytu oraz tego, czy zobowiązanie zostało spłacone w całości. Jeśli bank chce odzyskać środki przekazane kredytobiorcy w ramach kredytu, musi np. podnieść zarzut potrącenia. Jeżeli nie zrobi tego od razu, należności może dochodzić w odrębnym procesie.

Ile kosztuje unieważnienie umowy o kredyt frankowy?

Wysokość opłaty uregulowano w „Ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych”. W myśl art. 13a „w sprawach o roszczenia wynikające z czynności bankowych od strony będącej konsumentem lub osobą fizyczną prowadzącą gospodarstwo rodzinne przy wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszącej ponad 20 000 złotych pobiera się opłatę stałą w kwocie 1000 złotych”. W innych przypadkach stosuje się pozostałe zapisy ustawy. Dowód uiszczenia opłaty to obowiązkowy załącznik do pozwu.

Ile trwa proces frankowy?

Procesy frankowe należą do złożonych, wielowarstwowych postępowań sądowych. W I instancji postępowanie w sprawie frankowej trwa około półtora roku. Natomiast w II instancji sprawa toczy się przeważnie minimum 9, a maksymalnie 12 miesięcy.

Jakie są korzyści z unieważnienia kredytu frankowego?

• Za największą korzyść, jaką daje unieważnienie kredytu we frankach, uważa się zgodne z prawem zaprzestanie cyklicznego regulowania opłat;

• Na podstawie prawomocnego wyroku unieważniającego kredyt dłużnik może złożyć wniosek o wykreślenie hipoteki z ksiąg wieczystych oraz zwrot zapłaconych rat kapitałowo-odsetkowych i innych kosztów okołokredytowych;

• Bank zostaje formalnie zobligowany do zwrócenia nadpłaty.

Jakie ryzyko wiąże się z unieważnieniem kredytu?

• Zasądzenie wpłaconych kwot na rzecz kredytobiorcy może zakończyć się postępowaniem sądowym z bankiem chcącym odzyskać pożyczone pieniądze;

• Mimo przegrania sprawy bank może wypłacić pieniądze kredytobiorcy dopiero po tym, jak dłużnik jako pierwszy zwróci równowartość kredytu – to tzw. prawo zatrzymania, z którego chętnie korzystają sądy;

• Po zakończonym procesie bank może wystąpić wobec kredytobiorców o odszkodowanie za korzyść wynikającą z korzystania przez nich z udostępnionych wcześniej środków.

Unieważnienie kredytu frankowego a podatek

Unieważnienie kredytu we frankach, jego części albo odsetek oznacza uzyskanie przez kredytobiorcę przychodu z tytułu nieodpłatnego świadczenia. Standardowo skutkuje powstaniem obowiązku podatkowego, jednak frankowicze, którzy zaciągnęli kredyt hipoteczny na cele mieszkaniowe, na mocy rozporządzenia ministra finansów zostali zwolnieni z daniny obejmującej podatek od unieważnienia kredytu frankowego. Dokumentem, którego postanowienia weszły w życie 15 marca br., o kolejny rok przedłużono dotychczasowe rozwiązania wspierające frankowych kredytobiorców i kredytodawców.

Unieważnienie podatku od kredytu frankowego przysługuje tym podatnikom:

• wobec których zastosowano ujemne oprocentowanie kredytu;

• w przypadku których wierzytelność dotyczy kredytu mieszkaniowego (z ograniczeniem do jednej inwestycji mieszkaniowej), a osoba fizyczna nie korzystała z unieważnienia wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego przeznaczonego na inną inwestycję tego typu.

Uwaga! Przepisy dotyczą kredytów hipotecznych udzielonych przed 15 stycznia 2015 roku.

Wedle obowiązujących przepisów kwota kredytu zawartego we frankach szwajcarskich i anulowana przez bank nie jest przychodem kredytobiorcy. W związku z tym bank dokonujący unieważnienia nie ma obowiązku przesłania osobom zwolnionym z podatku od unieważnienia kredytu frankowego 2022 deklaracji PIT-11.