W dzisiejszym wpisie przedstawię kilka najczęściej popełnianych przez banki błędów dotyczących wypowiadania umów kredytowych.

1. Brak dochowania procedury upominawczej

Pierwszym, i zapewne najistotniejszym błędem, z którym możemy się spotkać w praktyce, jest niedochowanie przez bank tzw. procedury upominawczej poprzedzającej wypowiedzenie umowy kredytu.

Zgodnie z art. 75c Prawa bankowego, jeżeli kredytobiorca opóźnia się ze spłatą zobowiązania z tytułu udzielonego kredytu, bank wzywa go do dokonania spłaty, wyznaczając termin nie krótszy niż 14 dni roboczych (ust. 1). W wezwaniu, o którym mowa w ust. 1, bank informuje kredytobiorcę o możliwości złożenia, w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania wezwania, wniosku o restrukturyzację zadłużenia (ust. 2). Bank powinien, na wniosek kredytobiorcy, umożliwić restrukturyzację zadłużenia poprzez zmianę określonych w umowie warunków lub terminów spłaty kredytu, jeżeli jest uzasadniona dokonaną przez bank oceną sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy (ust. 3). Restrukturyzacja, o której mowa w ust. 1, dokonywana jest na warunkach uzgodnionych przez bank i kredytobiorcę (ust. 4). Bank, w przypadku odrzucenia wniosku kredytobiorcy o restrukturyzację zadłużenia, przekazuje kredytobiorcy, bez zbędnej zwłoki, szczegółowe wyjaśnienia, w formie pisemnej, dotyczące przyczyny odrzucenia wniosku o restrukturyzację (ust. 5).

W orzecznictwie sądowym wskazuje się zasadnie, że naruszenie przez bank wskazanych wyżej wymogów prowadzi do bezskuteczności wypowiedzenia umowy kredytu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 2021 r., IV CSKP 92/21).

W konsekwencji, należność kredytowa nie staje się wymagalna i nie może być dochodzona przed sądem.

Przykład

W związku z opóźnianiem się przez kredytobiorcę ze spłatą zobowiązania, bank wezwał go do zapłaty, a następnie, po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu, wypowiedział mu umowę kredytu.

Złożone oświadczenie o wypowiedzeniu umowy kredytu będzie bezskuteczne, gdyż nie zostało poprzedzone procedurą upominawczą, tj. bank nie poinformował kredytobiorcy o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację (art. 75c ust. 2 Prawa bankowego).

2. Nieprawidłowe doręczenie kredytobiorcy oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytu

Kolejnym częstym błędem związanym z wypowiadaniem umów kredytu jest nieprawidłowe doręczenie kredytobiorcy oświadczenia o rozwiązaniu umowy.

Powyższe może w szczególności wynikać z faktu doręczenia kredytobiorcy, będącemu konsumentem, przesyłki na adres inny niż adres zamieszkania (tj. np. na adres podany w umowie, który nie jest już jednak aktualny w związku ze zmianą miejsca zamieszkania przez kredytobiorcę).

W orzecznictwie Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów zwracano natomiast uwagę na fakt, że ocena, czy istniała w danym przypadku możliwość zapoznania się przez konsumenta z treścią oświadczenia woli przedsiębiorcy wymaga uwzględnienia konkretnych okoliczności sprawy. Na składającym oświadczenie woli spoczywa ciężar dowodu, że doszło ono do adresata w sposób umożliwiający mu zapoznanie się z jego treścią. Adresat oświadczenia woli może natomiast obalić domniemanie doręczenia wykazując, że nie miał możliwości zapoznania się z jego treścią. W świetle powyższego stwierdzić należy, że umieszczenie klauzuli, o treści „Niezawiadomienie Banku o zmianie danych osobowych powoduje, że oświadczenia i zawiadomienia Banku kierowane według ostatnich posiadanych przez Bank danych i pod ostatni znany Bankowi adres korespondencyjny, uważane będą za doręczone” we wzorcu umownym stosowanym w kontaktach z konsumentami prowadzi do nieuzasadnionego uprzywilejowania przedsiębiorcy, który uzyskuje możliwość uproszczenia zasad prowadzenia swojej działalności kosztem naruszenia interesów konsumenta. Ponadto treść zakwestionowanej klauzuli może doprowadzić konsumenta do przekonania, że wynikająca z niej możliwość uznania kierowanej do niego przez przedsiębiorcę korespondencji za doręczoną, mimo że faktycznie nie miał możliwości zapoznania się z jej treścią nie pozwala mu na obronę lub dochodzenie jego słusznych roszczeń poprzez możliwość obalenia domniemania doręczenia (por. wyrok Sądu Okręgowego – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 26 października 2010 r., XVII AmC 1260/09).

Bank, doręczając kredytobiorcy oświadczenie o wypowiedzeniu umowy kredytu na nieaktualny adres, nie może zatem powoływać się na fakt podania tego adresu w umowie kredytu przez samego kredytobiorcę lub brak powiadomienia go przez klienta o zmianie adresu.

Oświadczenie o rozwiązaniu umowy musi zostać doręczone kredytobiorcy w taki sposób, aby miał on możliwość zapoznania się z jego treścią, tj. na adres, pod którym on aktualnie zamieszkuje (a nie kiedyś zamieszkiwał). Obowiązek ustalenia aktualnego miejsca zamieszkania spoczywa na banku.

Przykład

Bank doręczył kredytobiorcy (konsumentowi) oświadczenie o wypowiedzeniu umowy kredytu hipotecznego na adres wskazany w treści umowy kredytu. Wysłana przesyłka powróciła do banku wraz z adnotacją „Adresat wyprowadził się”.

Oświadczenie o rozwiązaniu umowy kredytu nie będzie skuteczne, gdyż nie zostało doręczone kredytobiorcy w taki sposób, aby mógł zapoznać się z jego treścią.

3. Brak doręczenia oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytu wszystkim kredytobiorcom

Nie ulega także wątpliwości, że oświadczenie o wypowiedzeniu umowy kredytu powinno zostać doręczone wszystkim kredytobiorcom z osobna. Jeżeli przy podpisywaniu umowy któryś z kredytobiorców był reprezentowany przez pełnomocnika, to przesłanie oświadczenia o rozwiązaniu umowy bezpośrednio do niego będzie możliwe tylko wówczas, gdy pełnomocnictwo obejmowało także odbiór w imieniu zastępowanego oświadczeń materialnoprawnych (takich jak wezwania do zapłaty, wypowiedzenia, itp.).

Przykład

Umowa kredytu hipotecznego została zawarta przez bank z A, B oraz C reprezentowanym przez pełnomocnika D. W związku z niewywiązywaniem się przez kredytobiorców z postanowień umownych, bank wezwał ich do zapłaty, wyznaczając termin 14 dni roboczych, oraz poinformował o możliwości złożenia w tym terminie wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Następnie, wobec bezskutecznego upływu wskazanego terminu, bank wypowiedział umowę z zachowaniem terminu 30 dni. Zarówno wezwanie do zapłaty, jak i oświadczenie o rozwiązaniu umowy, zostało skierowane do A, B oraz pełnomocnika D.

Oświadczenie o wypowiedzeniu umowy kredytu względem C będzie skuteczne tylko wówczas, gdy udzielone przez niego pełnomocnictwo obejmowało także odbiór oświadczeń materialnoprawnych. W przeciwnym razie, umowa kredytu będzie wobec niego traktowana tak, jak gdyby nie została wypowiedziana.

Więcej na temat błędów popełnianych przez banki przy wypowiadaniu umów kredytu można przeczytać na blogu zamieszczonym na stronie internetowej Kancelarii (www.mm-kancelaria.com).