Czy służebność przejazdu i przechodu uprawnia również do parkowania samochodu na nieruchomości obciążonej służebnością?
Zgodnie z dyspozycją art. 285§1 k.c. nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej) prawem, którego treść polega bądź na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności (służebność gruntowa).
Nie ma wątpliwości, że co do zasady służebność gruntowa daje uprawnionemu tylko takie prawo do nieruchomości obciążonej, jakie wynika z treści aktu ją ustanawiającego. Jeżeli akt ten nie mówi nic o prawie parkowania samochodu to, gdyby kierować się literalnie jego treścią, przyjąć należałoby, że służebność takowego prawa nie daje.
Sprawa nie jest jednak na tyle prosta, by za każdym razem ustalanie treści służebności mogło ograniczać się do lektury tego aktu ustanawiającego służebność. Trudności w tym zakresie przewidział zresztą sam ustawodawca wprowadzając do systemu regulację art. 287 k.c. Stanowi on, że zakres służebności gruntowej i sposób jej wykonywania oznacza się, w braku innych danych, według zasad współżycia społecznego przy uwzględnieniu zwyczajów miejscowych.
Analizę zacząć jednak należy od art. 145 k.c. Zgodnie z jego §3 przeprowadzenie drogi koniecznej powinno uwzględniać interes społeczno-gospodarczy. Z kolei §2 tego artykułu w zdaniu 1 stanowi, że przeprowadzenie drogi koniecznej nastąpi z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości niemającej dostępu do drogi publicznej oraz z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić.
Już samo to oznacza, że zakres tej służebności może być bardzo różny i zależny od konkretnych okoliczności sprawy. Służebność musi uwzględniać potrzeby nieruchomości władnącej, które wcale nie muszą ograniczać się tylko do przejścia i przejazdu. Takie uprawnienie jest wyczerpującym właściwie tylko wtedy, gdy służebność służy do dojechania do innej działki, która nie ma dostępu do drogi publicznej. Wtedy rzeczywiście przez działkę obciążoną służebnością można jedynie przejechać lub przejść, a parkowanie na niej oczywiście wykracza poza treść służebności.
Niekoniecznie natomiast będzie tak samo, jeżeli szlak służebny przylega do nieruchomości władnącej, przez co nie ma on charakteru jedynie „przelotowego”. W takich sytuacjach nie sposób jest wyobrazić sobie, żeby służebność drogi koniecznej wykluczała – bezkolizyjne oczywiście – zatrzymanie, czy nawet zaparkowanie pojazdu na szlaku, bo w przeciwnym razie sytuację można by sprowadzić do absurdu, w którym uprawniony może poruszać się po szlaku, ale nie ma prawnie zagwarantowanego opuszczenia pojazdu, chyba że gdy ten jest w ruchu.
Oceny treści służebności dokonywać należy zarazem z odwołaniem się do wspomnianego już art. 287 k.c., zgodnie z którym zakres służebności gruntowej i sposób jej wykonywania oznacza się, w braku innych danych, według zasad współżycia społecznego przy uwzględnieniu zwyczajów miejscowych.
Otóż właśnie zasady współżycia społecznego powodują, że nie można wykluczyć parkowania samochodów na szlaku służebnym w sytuacjach, w których droga konieczna służy mniej przejazdowi, a bardziej dojazdowi do nieruchomości. Jeżeli więc mamy do czynienia z dojazdem, to nie możemy zarazem odbierać uprawnionemu prawa do zatrzymania, czy nawet zaparkowania pojazdu na szlaku, gdyż byłoby to oczywiście sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, dobrymi obyczajami, potrzebami nieruchomości władnącej oraz ratio legis i rzeczywistymi motywami ustanowienia przedmiotowej służebności.
Tym samym, nawet jeżeli w akcie, w którym została ustanowiona służebność, nie ma mowy o parkowaniu pojazdu na drodze objętej służebnością, to posiłkując się wskazanymi powyżej zasadami, należy wskazać, iż niejako nierozerwalnie związana z samą funkcją drogi, szczególnie prowadzącej do posesji, jest możliwość parkowania przy własnym domu – trudno bowiem, aby uprawniony parkował gdzieś daleko poza swoją posesją, byłoby to na pewno wbrew zwyczajowi powszechnie w tej kwestii panującemu.
Powyższe stanowisko znajduje potwierdzenie w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 28 listopada 2014 r., sygn. akt: II Ca 1696/14.
Więcej na temat służebności możesz przeczytać na moim blogu: sluzebnosc.com.pl