Od lat w Polsce obserwowany jest niepokojący trend wzrostu zadłużenia przedsiębiorców. W tym kontekście szczególnie dotkliwe są tzw. zatory płatnicze, czyli sytuacje, w których przedsiębiorcy nie regulują na czas należności za dostarczone towary lub usługi, co prowadzi do opóźnień w płatnościach ich kontrahentów. Takie opóźnienia w płatnościach są szczególnie powszechne w branżach transportowej i budowlanej, gdzie opóźnienie zleceniodawcy dotyka spedytorów i przewoźników, a opóźnienie inwestora uderza we wszystkich wykonawców robót.
Warto wiedzieć, że koszty związane z odzyskiwaniem należności można odzyskać. Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 roku o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (Dz.U. z 2013 r. poz. 403; t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 893) wierzycielowi, od dnia nabycia uprawnienia do uzyskania odsetek, czyli od pierwszego dnia opóźnienia przysługuje od dłużnika, bez konieczności kierowania odrębnego wezwania, zryczałtowana rekompensata za koszty odzyskiwania należności w wysokości równowartości od 40 do 100 euro (w zależności od wartości opóźnionego świadczenia). Rekompensata, przeliczona na złote przy zastosowaniu średniego kursu euro ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie pieniężne stało się wymagalne należna jest od każdej opóźnionej płatności. Dodatkowo, roszczenia o rekompensatę za koszty odzyskiwania należności przedawniają się po upływie 3 lat i dochodzić ich można niezależnie od odsetek, czy należności głównej (1).
Rekompensata za koszty odzyskiwania należności należy się z samego faktu opóźnienia dłużnika i nie wymaga wykazywania rzeczywistego poniesienia przez wierzyciela kosztów. Celem rekompensaty ma być nie tyle pokrycie faktycznych kosztów, jakie wierzyciel poniósł celem uzyskania zapłaty, ale stworzenie sankcji dla nielojalnego kontrahenta, co ma m.in. taki skutek, że wierzycielowi zawsze należy się rekompensata, gdy nabył uprawnienie do odsetek od swej wierzytelności z transakcji handlowej, bez względu na to, czy faktycznie poniósł koszty związane z odzyskiwaniem tych należności (2). Rekompensata ma za zadanie mobilizować dłużników do terminowych płatności oraz zapewnić wierzycielowi możliwość uzyskania przynajmniej tej konkretnej kwoty związanej z koniecznością dochodzenia należności z uwagi na nieterminowość w regulowaniu świadczenia przez kontrahenta (3).
Niezależnie od powyższego, warto zwrócić uwagę na prewencyjne działania, takie jak staranne weryfikowanie wiarygodności potencjalnych kontrahentów, ustalanie jasnych zasad płatności (w szczególności ustalanie sposobu dostarczania faktury, dokumentów towarzyszących, a także obliczania terminu zapłaty) oraz systematyczne monitorowanie terminów płatności w ramach organizacji. W ten sposób przedsiębiorcy mogą skutecznie minimalizować ryzyko zatorów płatniczych i chronić swoją płynność.
Przypisy:
(1) Uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 30 września 2021 r., III CZP 37/20.
(2) Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie - I Wydział Cywilny z dnia 5 września 2022 r., I AGa 135/21.
(3) K. Menszig-Wiese (red.), Ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Wyd. 2, Warszawa 2023.
