Aby zmotywować dłużnika do terminowej zapłaty ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych przewiduje odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych (art. 4, 7 i 8). Są one o 4,5 pkt proc. wyższe od odsetek ustawowych za opóźnienie przewidzianych w Kodeksie cywilnym, choć w przypadku dłużników będących podmiotami leczniczymi – tylko o 2,5 pkt proc.
Kolejnym środkiem motywującym do terminowej zapłaty ma być rekompensata dla wierzyciela za koszty odzyskiwania należności. Przysługuje w zryczałtowanej stawce jako równowartość kwoty 40 euro, 70 euro albo 100 euro – w zależności od wartości świadczenia pieniężnego. Należy się ona już od dnia nabycia uprawnienia do wspomnianych wyżej odsetek, a zatem od dnia następnego po terminie płatności.
Rekompensata przysługuje osobno od każdej transakcji handlowej i od każdej płatności. Dlatego od dwóch różnych faktur, dokumentujących dwa różne zdarzenia gospodarcze (np. dwa różne zamówienia), należy naliczać odrębne rekompensaty, nawet jeśli obie faktury są płatne w tym samym dniu. Jednocześnie ustawa zastrzega, że jeśli świadczenie pieniężne będzie spełniane w częściach, uprawnienie do rekompensat przysługuje osobno w stosunku do każdej z tych części.
Przykład: Usługodawca zawarł z klientem umowę ramową świadczenia usług. Klient złożył 10 zamówień na usługę, za które wystawiono 12 faktur, bo płatności z niektórych zamówień były rozłożone na raty. Klient opóźnił się z zapłatą 7 faktur, przy czym 2 z nich dotyczą tego samego zamówienia (czyli 7 faktur wynika z 6 zamówień). Ponadto w niektórych przypadkach daty płatności są zbieżne, a zatem jest to 7 faktur płatnych w np. 5 terminach. Usługodawcy przysługuje nie 5 i nie 6, lecz 7 rekompensat, a każda z nich będzie obliczona na podstawie kwoty z danej faktury.
Warto też pamiętać, że oprócz zryczałtowanej rekompensaty wierzycielowi przysługuje również zwrot, w uzasadnionej wysokości, poniesionych kosztów odzyskiwania należności przewyższających ten ryczałt.
Przykład: Wierzyciel wystawił fakturę na 40 000 zł. Dłużnik opóźniał się z jej zapłatą. Wierzyciel wzywał do zapłaty faktury wraz z rekompensatą w wysokości równowartości 70 euro. Przed wszczęciem procesu wydał równowartość 130 euro na czynności gospodarczo racjonalne, a nakierunkowane na odzyskanie kwoty z faktury. Przysługuje mu więc równowartość nie 70 i nie 200, lecz 130 euro.
Rekompensata nie zalicza się na poczet kosztów ewentualnego procesu. Przeciwnie, jeśli w każdym przypadku dolicza się ją do wartości przedmiotu sporu (co do czego prawnicy nie mają jeszcze wspólnego stanowiska), to jej wysokość raczej wpływa na podstawę wyliczenia tych kosztów.
Jeżeli wierzyciel dochodzi rekompensaty wraz z odsetkami liczonymi od niej, to dolicza się ją do wartości przedmiotu sporu. Trzeba jednak pamiętać, że niektóre sądy negują prawo do naliczania odsetek od rekompensaty.
Wśród tych prawników, którzy akceptują naliczanie tych odsetek, nie budzi wątpliwości, że powinny one być naliczane według stopy odsetek ustawowych za opóźnienie z Kodeksu cywilnego, a nie według stopy odsetek "handlowych".
Najwięcej zaś kontrowersji budzi termin początkowy naliczania odsetek od rekompensaty. Są mocne argumenty, aby przyjąć, że jest to 8-my (góra 15-ty) dzień od dnia płatności faktury. Najbezpieczniej jednak żądać tych odsetek od dnia prawomocności orzeczenia, albo zaniechać w ogóle żądania tych odsetek w pozwie, poprzestając na samej rekompensacie oraz podwyższonych ("handlowych") odsetkach od przeterminowanej należności.
